Chaos is een constante in de wereld van vandaag. Bedrijven moeten die chaos vooral niet krampachtig proberen te controleren. Ze moeten de chaos net omarmen en ermee spelen, lichtvoetig als boksers die razendsnel de slagen van hun tegenstander in hun eigen voordeel ombuigen. Dat is de boodschap van executive coach Debbie Baute, die leiders, teams en organisaties helpt groeien. “Ik ben een wetenschapper, ik zie bedrijven als levende ecosystemen. Die verander je niet zomaar van de ene dag op de andere.”
De middag van ons interview heeft Debbie Baute net een webinar afgerond: ‘Spelen met chaos’. Het is een constante in haar werk als coach, die chaos. “Hoe dat thema in mijn leven is gekomen? Het is er eigenlijk altijd al geweest. Een paar weken voor mijn geboorte is mijn broertje overleden. Dat was heel moeilijk te plaatsen voor mijn ouders: konden ze blij zijn met hun dochter als hun zoon net overleden was? De golven van rouw waren te groot voor ons gezin, maar hebben wel de basis gelegd voor mijn vermogen om om te gaan met chaos. Als twintiger deed ik mijn doctoraat in Israël, toen daar de Tweede Intifada woedde. Na de aanslagen van 9/11 moesten we met een gasmasker en een atropinespuit op pad, uit voorzorg tegen een mogelijke aanval met zenuwgas. Ik had toen gemakkelijk terug naar huis kunnen gaan, maar dat kwam eigenlijk nooit in mij op. Ik gedij goed in chaos, het is een beetje een tweede natuur geworden.”
“Maar ik merkte al snel dat de meeste mensen het bijzonder moeilijk hebben met chaos. Ik vroeg vanmorgen aan de deelnemers van mijn webinar welke associaties chaos bij hen oproept. Er waren misschien twee mensen die kansen en opportuniteiten zagen in chaos. Alle anderen hadden alleen maar puur negatieve associaties. Chaos is voor hen het gevoel dat ze geen houvast onder hun voeten hebben, dat de oude spelregels niet meer werken terwijl er nog geen nieuwe zijn gemaakt. Chaos overweldigt hen met emoties. Dat geldt trouwens evengoed voor organisaties. Hoe groter de chaos die ze van buitenaf ervaren, hoe sterker ze geneigd zijn om op zichzelf terug te plooien en die buitenwereld buiten te sluiten.”
“Dat is natuurlijk een illusie. Je kan op twee manieren naar de wereld rondom jou kijken. Als een chaotische wereld met af en wat rust en stabiliteit, of als een stabiele wereld die af en toe in chaos vervalt. Ik vrees dat chaos vandaag en in de toekomst een constante zal zijn. Maar ik wil leiders, teams en organisaties begeleiden om met die chaos om te gaan. Vecht er niet tegen, probeer hem niet te controleren, dat is een mission impossible. Nee, aanvaard die chaos, omarm hem zelfs en speel ermee.”
Ik ben een wetenschapper, ik zie bedrijven als levende ecosystemen. Die verander je niet zomaar van de ene dag op de andere.
Als een bokser
Spelen met chaos, hoe moeten we dat zien? Baute gebruikt het voorbeeld van een bokser. “De meeste mensen reageren verkrampt op chaos. Maar als een bokser verkrampt is, gaat hij te traag reageren op zijn tegenstander. Een bokser moet lichtvoetig zijn, dan is hij in staat om snel te reageren op wat hem afkomt, en die slagen in zijn eigen voordeel om te buigen. Dat geldt voor mensen, maar evengoed voor teams en organisaties. Als ze te krampachtig bezig zijn met het proberen te controleren van de chaos, dan zijn ze niet meer agile. Dan zijn ze niet wendbaar genoeg en kunnen ze niet snel genoeg inspelen op de veranderende context rondom hen.”
“Laatst ging ik met mijn petekind voor zijn 18e verjaardag naar zo’n windtunnel waar je kan skydiven. Hoe meer je tegenspartelt, hoe vreemder de bewegingen die je maakt. Hoe meer je ontspant, hoe stabieler je door de lucht zweeft. Ik vond dat een mooie metafoor voor chaos. Als je die chaos krampachtig de baas probeert te blijven, dan drijf je alleen maar verder weg van je doel. Als je de chaos accepteert, dan kan je ermee spelen en kan je er een opportuniteit van maken.”
“Ik had pas een coaching call met een klant die naar Azië verhuisd is voor zijn werk. Alles is nieuw voor hem: zijn bedrijf, zijn team, zijn product. Pure chaos. Hij heeft het gevoel dat hij voortdurend brandjes moet blussen. Op zo’n moment moet je afstand nemen en naar de organisatie als geheel kijken. Door twee teams te integreren onder één leider kon mijn klant de rust en de motivatie bij zijn medewerkers terugbrengen. Je moet op zoek gaan naar die kleine pockets of stability. Je moet lokale evenwichten zoeken en niet de illusie hebben dat je ineens dat hele systeem zal stabiliseren.”
Je kan van een bos niet plots een zee maken, je moet het doen met het systeem dat je hebt, met al zijn kansen én gebreken.
Bedrijven zijn levende ecosystemen
Baute wil in haar coachingtrajecten eerst en vooral de energie van teams en organisaties maximaliseren. “Chaos is één groot energielek. Maar in mijn ervaring krijgen mensen geen stress of burn-outs door de chaos op zich. Wel door constant te vechten tegen die chaos. Dat vreet energie. Ik bekijk dat als wetenschapper. Wat is de fysische definitie van energie? Heel simpel: het vermogen om arbeid te leveren. Als je heel veel energie steekt in chaos, dan heb je minder vermogen om arbeid te leveren. Dan kan je die verloren energie niet in je producten en je services steken, of in het gelukkig maken van je klanten.”
“Ik bekijk een organisatie als een ecosysteem, als een verzameling van een aantal concentrische cirkels. In de middelste cirkel staat de leider, de volgende cirkel is het team, daarrond staat de hele organisatie, en in de buitenste cirkel staat die organisatie in verhouding tot haar klanten en andere stakeholders. Er is een systeemwet die zegt dat wat in één cirkel gebeurt ook impact heeft op de andere cirkels. Als de leider de schuld voortdurend bij een ander legt, dan is de kans groot dat ook de organisatie problemen zal externaliseren in plaats van ze zelf aan te pakken.”
“Leiders onderschatten vaak dat zo’n ecosysteem, en dus ook een bedrijf of eender welke groep mensen, een lévend systeem is. Dat kan je niet zomaar van de ene dag op de andere veranderen. Soms kloppen bedrijven bij mij aan om een conflict in een team op te lossen. Ze hebben daar dan een halve dag voor uitgetrokken. Als ik dan vraag hoe lang dat conflict al aansleept, blijkt dat soms al tien jaar mee te gaan. Je kan een conflict van tien jaar onmogelijk oplossen in een halve dag. Zo werkt een ecosysteem niet. Je kan van een bos ook niet plots een zee maken, je moet het doen met het systeem dat je hebt, met al zijn kansen én gebreken. Ik zeg dat ook eerlijk tegen bedrijven. Gedragsverandering kost tijd, een conflict dat tien jaar aansleept, tover je niet weg op een paar uur tijd. Geloof de goeroes niet die beweren dat ze dat wel kunnen.”
Als je de chaos accepteert, dan kan je ermee spelen en kan je er een opportuniteit van maken.
Het momentum pakken en loslaten
Baute is ervan overtuigd dat er veel energie vrijkomt wanneer mensen goed samenwerken. “Ik heb tien jaar wetenschappen gestudeerd. Scheikunde, fysica, kwantummechanica: al deze disciplines leren je dat alles met alles verbonden is in de natuur. Maar als je dan voor een groep mensen staat, dan voél je ook echt die energie. Dan merk je dat wat je zo lang hebt gestudeerd niet zomaar theorie is, maar echt zo werkt in de praktijk. Dat is ook de reden waarom ik deze job zo graag doe.”
“Verandertrajecten in bedrijven gaan doorgaans traag maar op een bepaald moment is dat ecosysteem vertrokken. Dan beweegt die groep mensen vanzelf. Dat momentum zien gebeuren, dat is waar je het voor doet. Maar dan volgt misschien wel het moeilijkste voor mij als coach: dan moet ik leiders leren om hun team los te laten en een stap achteruit te zetten. Vergelijk het met een kind dat net leert fietsen. Als het één keer vertrokken is, dan moet je er niet meer achter blijven hollen. Hoe moeilijk dat ook is, op dat moment moet je loslaten en er hoogstens voor zorgen dat je kind niet té ver uit de bocht vliegt.”
