Het lijdt weinig twijfel dat de maatschappij door een grote transformatie gaat gedreven door digitalisering. Het internet is niet alleen de voornaamste publieke ruimte geworden maar ook het middel bij uitstek om traditionele bedrijfsmodellen en markten ondersteboven te halen. Hetzelfde internet zorgt dat concurrentie zich niet zozeer afspeelt tussen producten en diensten maar alsmaar meer tussen bedrijfsmodellen.

En dat heeft zijn impact. Daar waar de gemiddelde leeftijd van de mens jaar na jaar toeneemt, is het voor bedrijven net omgekeerd. De gemiddelde levensduur is gedaald van 65 jaar aan het begin van de vorige eeuw tot slechts 15 jaar vandaag. Een interessante paradox.

Waar grote bedrijven naar streven is voorspelbaarheid en stabiliteit vanuit de veronderstelling dat het gelijk staat aan duurzaamheid. Een start-up daarentegen is gedreven door verandering en experimenteren wat een heel andere mindset vereist. Met andere woorden, wat grote bedrijven en start-ups onderscheid is de bedrijfscultuur: de Chief Executive Officer versus de Chief Experimental Officer.

De innovatie-economie

Technologie en innovatie vormen een vliegwiel voor groei in de industriële wereld. Vandaar het bedrijfsmantra “Innovate or Evaporate”. Alleen, de slimste en creatiefste mensen bevinden zich zonder uitzondering buiten de bedrijfsmuren. Zelfs al ben je Apple of Google, dan nog gaat dit op. Vandaar het andere mantra in de innovatie-economie: “partner or perish”. Om te innoveren in de hoge kloksnelheidseconomie van vandaag hebben partnerships van grote bedrijven en start-ups een reële kans van slagen. De eerste heeft de schaalgrootte en is op zoek naar innovatie en de tweede is innovatief en op zoek naar schaalgrootte. Het staat dus in de sterren geschreven dat waar deze twee groepen samenkomen er een enorme groeihefboom kan ontstaat. Het start-up ecosysteem voegt daarmee een nieuwe laag toe aan de traditionele onderzoek & ontwikkeling activiteiten waaruit een bedrijf kan tappen.

Corporate venturing

Corporate venturing is de praktijk waarbij een onderneming een belang neemt of een verregaande samenwerking aangaat met een start-up met als doel een bepaald competitieve voordeel te bekomen. Er zijn twee belangrijke elementen in deze definitie: de mate van samenwerking en het beoogd doel.

Het voordeel is niet enkel voor het groot bedrijf maar ook voor de start-up. Immers; met het wegvallen van de technologiedrempels is de lancering van een start-up weliswaar niet moeilijk meer. Maar transformeren van start-up naar scale-up is des te moeilijker en net het punt waar velen falen.

Anders gezegd, corporate venturing brengt het beste van beide type bedrijven samen: First NAIL it (start-ups), then SCALE it (corporates). Dit is een aantrekkelijk scenario om innovatieve producten en diensten sneller naar een markt te brengen. Hoewel er geen ‘one size fits all’-benadering bestaat, is het duidelijk dat zulke samenwerking een economische en creatieve motor kan zijn met een enorm groeipotentieel.

Europa

In 2016 kwam bijna 11% van de investeringen in scale-ups van corporate venture kapitaal. Goed voor 2,6 miljard euro waarvan 64% naar business-to-business scale-ups gaat en vooral naar bedrijven die minder dan twee jaar oud zijn.

De sector die het meest dit type investering ontvangen heeft is, weinig verrassend, FinTech. Maar ook HealthTech en MediaTech scoren goed terwijl AgriTech en MusicTech dan weer niet. Vanuit een technologiestandpunt doen Data Analytics, Internet of Things en Artificiële Intelligentie het goed bij grote bedrijven. Terwijl blockchain, chatbots en drones het juist (nog) niet goed doen.

Ook niet verwonderlijk is dat het populairste acceleratieprogramma voor scale-ups die corporate venture kapitaal aantrekken het Berlijnse Axel Springer Plug and Play is. Zelf een onderdeel van de uitgeversreus Axel Springer.

Enkele Europese markante corporate venture investeringen:

AX-Semantics: Robo-journalist. Schrijft automatisch artikels op basis van data en dit in verschillende talen tegelijkertijd. Een uitgever krijgt maar liefst tot 30,000 artikels per dag voor een kost van minder dan 10.000 euro per maand. De investeerders zijn, hoe kan het ook anders, mediabedrijven: Müller Medien Group, Pressedruck en NWZ Mediengruppe.

Navya Tech: volledig zelfrijdend elektrisch busje voor luchthavens, pretparken maar evengoed voor de binnenstad. En dat is geen toekomstmuziek meer maar een realiteit, kijk maar eens:

Navya Tech haalde een stevige 30 miljoen euro op. SNCF, de Franse tegenhanger van de NMBS, gelooft erin en is investeerder. Net zoals de Franse transportgroep Keolis, auto-onderdelenproducent Valeo en zelfs de Qatari’s pompen er geld in.

Aryballe Technologies: ontwierp niets minder dan een elektronische neus die in staat is een brede waaier aan luchtjes en geurtje te herkennen. Een knappe combinatie van nanotechnologie, software, hardware, biotech en cognitieve wetenschappen.

Asahi Kasei, een Japanse chemische bedrijf met bijna 30.000 werknemers, is de investeerder.

De meest actieve corporate venture investeerders in Europa voor 2016 zijn: Intel, Salesforce, Cisco, Robert Bosch, General Electric, Orange, AXA, KPN, Unilever en H&M Clothing Company.

De Belgische markt

Ook in België krijgt corporate venturing vorm en ligt een verdere acceleratie in het verschiet.

Proximus, die zich opvallend low profile houdt in start-up land, heeft enkele mooie gerichte investeringen gedaan. In het oog springend is de ambitieuze mobiliteitscluster die gevormd is rond Flow, Mobile-For en Be-Mobile. De groep is actief in Europe, Turkije en Brazilië waar het verkeerstromen in goede banen leidt.

Ook Prato, deel van ASAP-groep, bouwde een heuse HRTech cluster uit met oa Thalento, Actonomy, CheqPoint Services, Cognosis en HR-Technologies. Niet verwonderlijk dat het recent aangekondigde initiatief HR Tech Valley uit deze hoek komt.

Maar ze zijn lang niet de enigen: bouwbedrijf met visie Matexi die inveseerde in Aproplan en Hoplr. Doccle waar Telenet, de CM en Acerta aan de wieg stonden. En wat Bpost niet kon doen met PostNL is wel gelukt door in te stappen in het kapitaal van innovatief pakjesbezorger Parcify. Securitas die samenwerkt met de alarmknop van Amicimi. Securex is in het kapitaal gestapt van proUnity. Maar ook Partena is sterk venture gericht door spin-outs te creëren. KPN investeerde in Viloc, Robert Bosch in Epigan, Samsung in Sentiance, Danlaw in Option, Beijing Jetsen Technology in Auro Technologies, Peleman Industries in Binteq, de Vooruit in Yesplan, de grootbanken in Sixdots en Proximus in Awingu. Storesquare is dan weer een samenwerking van KBC, Unizo en Roularta om de lokale winkelier een platform te geven als tegenwicht voor de buitenlandse e-commerce reuzen.

Recent heeft VITO spin-off Unifly een stevige 4 miljoen euro opgehaald bij één van grootste spelers in dronemanagement: het Japanse Terra Drone. Daarmee hoopt het jonge drone management-bedrijf door te breken in Azië.

Soorten samenwerkingen

Er is een waaier aan mogelijkheden waaruit een bedrijf kan kiezen om in te zetten op een corporate venture strategie. Een overzicht:

Hackathon

Een eerste en lichte vorm is de zogenaamde hackathon. Grote bedrijven presenteren hun probleem aan start-ups en andere creatievelingen die daarop gedurende een korte tijdspanne niet alleen over nadenken maar vooral de oplossing bouwen. Innovatie op steroïden dus met dikwijls verrassende resultaten. Er zijn tientallen corporate hackathons in dit land zoals Hack Epilepsy (UCB), mHealth (Pfizer), Hack-a-post (Bpost), Consumer Goods hackathon (P&G) of Hack the Sound (VRT).

Het habitat delen (co-habitation)

Een manier om elkaar te leren kennen is door onder hetzelfde dak te werken. Co.Station in Brussel is een van de pioniers onder impuls van BNP Paribas Fortis en in samenwerking met Orange, USG People en SD Worx. Het model is gerepliceerd in Gent waar BNP Paribas Fortis samenwerkt met Proximus en EY.

KBC was de initiatiefnemer van Startit @KBC om zo niet alleen een vinger aan de pols te houden maar ook over te gaan tot investeringen met het KBC Startit Fund of via Bolero Crowdfunding. ING heeft een heus incubatieprogramma voor FinTech scale-ups waaruit de eerste bedrijven afgelopen zomer afstudeerden. Belfius zet dan weer in op The Birdhouse dat in Gent en Antwerpen actief is.

Ook het Gentse Ghelamco Meet District is een plaats waar grote en minder grote bedrijven samenkomen. Niet voor niets heeft corporate innovatiespecialist Nexxworks die locatie als thuisbasis gekozen. Securex baat dan weer de Hive5 uit, een prachtige co-working plek in Etterbeek voor jonge creatieve bedrijven.

Een nieuwe iconische ontmoetingsplaats voor klein en groot is het hyperambitieuze BeCentral dat België op de kaart wilt zetten als digitale frontrunner. En dat vanuit de meest centrale plek van het land en ontworpen door niemand minder dan Victor Horta: in het Brussel-Centraal station.

Gezien gebouwen beheren geld kost is er de lichtere versie, het “in-residence” partnerschap. Een vertegenwoordiger, meestal een expert of executive, van een groot bedrijf zit een deel van zijn tijd in een omgeving waar start-ups actief zijn. Door de start-ups bij te staan met raad en daad leren beide partijen elkaar kennen wat in een hechtere samenwerking kan resulteren. Accelerator en incubatieprogramma’s bieden meestal dergelijke opportuniteiten aan. Omgekeerd kan een “entrepreneur-in-residence” een groot bedrijf aanzetten tot een andere manier van denken en werken.

Start-up-as-a-Service

Start-up-as-a-Service is gepopulariseerd door Prehype, het in 2010 opgerichte New Yorkse bedrijf dat onder andere Coca-Cola, Lego en Unilever onder haar klanten telt. Prehype werkt een week lang met de klant om een opportuniteit te identificeren. Daarna volgt een 100 dagen incubatieperiode waarin Prehype een eerste prototype bouwt. En tenslotte volgt een periode om rond het product een heus bedrijf te bouwen waarin zowel Prehype, de ondernemer aan het roer als de klant participeren.

In België biedt Start-up Factory een dergelijke co-creatie dienst aan. Het heeft al een zestal bedrijven in portfolio rond FinTech, Mobility, Utilities, CareTech, HRTech en PropTech. En dat in samenwerking met enkele grote merken en vooral veel jong ondernemend talent.

Ook Bundl, dat zijn roots in product design heeft, is erg actief op dit domein met een eigen methodologie en technologie. Een mooi voorbeeld is Horizon, een applicatie om eigen dromen visueel te organiseren. Gezien daar dikwijls financiering voor nodig is sloeg Bundl de handen in elkaar met een grootbank. Bundl is ondertussen volop aan het opschalen met een kantoor in New York en Valencia.

Coaching of in een Adviesraad zetelen

Elke start-up die aan het opschalen is kan hulp gebruiken. Heel dikwijls ontbreekt het aan diepe sectorkennis bij technologie gedreven start-ups. Stel dat een tech ondernemer een app wilt maken die zich richt op de verzekeringswereld dan is een expert die 20 jaar lang voor verzekeraars heeft gewerkt van onschatbare waarde.

We hebben zelf vanuit Sirris een 30-tal adviesraden samengesteld en begeleid voor hoge groei bedrijven en de auteur zetelt zelf in enkele adviesraden. In onze ervaring is het de grootste hefboom die een start-up kan inzetten op voorwaarde dat deze kaart pas wordt getrokken na het bereiken van de zogenaamde Product/Market fit wanneer de opschaalfase gaat beginnen.

Ook Netwerk Ondernemen zorgt voor een ervaren mentor op maat van de ondernemer die een enorme impact op de groei en bloei van het jonge bedrijf kan maken.

Maar dat gaat ook op in de andere richting: door in een adviesraad te zetelen of als mentor op te treden krijgt een groot bedrijf een zitje op de eerste rij van een innovatief bedrijf en een blik achter de schermen, ook al is dat nooit het primair doel.

Media-for-equity

In het media-for-equity verhaal krijgt een mediabedrijf een deel van de aandelen van een start-up in ruil voor advertentieruimte. Het model werd in België gepionierd door de RTBF en in Vlaanderen is De Persgroep samenwerking met Realo daarvan een voorbeeld. Ook Roularta, via de Roularta MediaTech Accelerator opgezet in samenwerking met Duval Union, zet in op dit model. Tenslotte werkt ook Mediahuis actief samen met start-ups in geselecteerde domeinen.

Participeren in een venture kapitaalfonds

In dit scenario investeren grote bedrijven in het kapitaal van een venture kapitaalfonds. Daarmee besteden ze het corporate venturing werk grotendeels uit aan specialisten. Dit werkt vooral voor gespecialiseerde VC fondsen. Een goed voorbeeld is Smartfin Capital dat zich richt op FinTech en waar banken in investeren en zo een blik kunnen werpen op wat de toekomst in petto heeft.

Mergers & Acquisitions (M&A)

En als laatste is er de “kopen” optie. Corporate Venture kapitaal is nog nooit zo actief geweest om strategische assets te kopen. Heel wat bedrijven zitten op veel cash en kunnen dat mobiliseren met een snelheid en omvang dat zelfs traditionele VCs het nakijken geeft.

Bepalen van de corporate venture strategie

Het komt erop neer dat een bedrijf voor zijn innovatie- en groeistrategie moet kiezen tussen het product of dienst zelf te bouwen, te kopen of te partneren. Er is helaas geen universeel antwoord op die vraag. Veel hangt af hoeveel risico het bedrijf wilt nemen en hoe ver de ambitie reikt. Even belangrijk is dat de Raad van Bestuur en het management gealigneerd zijn over de te volgen strategie.

Wel is het zo dat voor de meeste organisaties radicale innovatie, de zogenaamde moonshots, zelf bouwen de minst succesvolle strategie is. En als zelf bouwen de gekozen optie is dan is een onafhankelijke entiteit, weg van het moederbedrijf, de beste optie. Denk bijvoorbeeld aan de domoticagroep Niko met Fifthplay. Deze laatste kocht telegeneeskundespecialist Vitalsys.

Voor partnering moet er een wil zijn om toegang te verkrijgen tot innovatie en mag het geen PR oefening worden. Partneren zonder te willen investeren is weliswaar mogelijk maar onwaarschijnlijk. Having skin in the game is een vereiste – lees geld op tafel leggen.

Deze matrix kan een bedrijf helpen om wanneer wat doen. Aan de linkerkant is het best om de corporate aanpak maximaal in te zetten (schaalgrootte) volgens het protect & enhance principe met het oog op de verdediging van de huidige markt. Aan de rechterkant is het best om op venturing in te zetten om versneld toegang tot nieuwe markten of innovatieve producten te krijgen.

Als grotere partij draag je een grotere verantwoordelijkheid, dus start met het beschouwen van een start-up als evenwaardige partner. Het moet zin hebben en waarde creëren voor beide partijen. Een partnerschap, net zoals vertrouwen, moet groeien. Als er al van in het begin woorden vallen zoals exclusiviteit of er worden loze beloftes gemaakt dan is dat een slechte start. Maak duidelijke afspraken over hoe de start-up markt- en sectortoegang kan verkrijgen.

Een mooi voorbeeld is het Antwerpse Digipolis die een heuse community van start-ups rond zich heeft aangetrokken en geëngageerd om een city platform te bouwen. Of de intensieve samenwerking van managed innovation scale-up Cognistreamer met EY en de HR analyics start-up Inostix overname door Deloitte. Deze laatste is met de Deloitte Technology Fast 50, het Rising Star programma, het Deloitte Innovation Centre  en de samenwerkingen met oa BRYO, Leuven Mindgate, Startit @KBC, FinTech Village en SO KWadraat zeer goed geplaatst om zowel de polsslag van het start-up ecosysteem te nemen als toegang tot corporates te hebben. Een sterke uitgangspositie voor corporate venture diensten aan te bieden.

België barst van de creativiteit en talent. Om maximaal te profiteren van deze pool van innovatie kan corporate venturing een omgeving creëren om jonge bedrijven te ondersteunen tijdens de kritieke fase van opschaling. Anderzijds kan een start-up een matuur bedrijf helpen uit het eigen paradigma te stappen en een creativiteitsmotor vormen om te inspireren en te innoveren. Corporate venturing wacht een mooie toekomst en zal in de komende jaren sterk aan invloed winnen.