Jony Ive, Apple's designbaas, heeft een dubbel gevoel over het succes van de iPhone. Ive steekt zijn trots niet onder stoelen of banken. Hij stond immers mee aan de wieg van de iPhone, een toestel dat nieuwe industrieën uit de grond heeft gestampt en de smartphonerevolutie gestart. "Maar langs de andere kant zien we bij Apple dat steeds meer mensen de iPhone op een verkeerde manier gebruiken," vertelde Ive tijdens een gesprek op een techconferentie in New York. "Dat is een probleem."
Een mogelijk PR-probleem?
Volgens Ive heeft de iPhone duidelijk een positieve impact gemaakt in de wereld. Maar zijn er ook enkele nadelen die de kop beginnen opsteken. De designgoeroe haalde 'constant gebruikt' aan als een mogelijk voorbeeld van 'verkeerd gebruik'. Tijdens het panelgesprek vroeg David Remnick van The New Yorker hem of Ive zelf elke dag gekluisterd zit aan zijn iPhone. "Dankzij mijn Apple Watch is dat minder het geval," repliceerde Apple's designbaas met een uitgestreken gezicht. Los van de verkoopspraatjes lijkt het er wel op dat Apple zich bewust is van de komst van een mogelijk PR-probleem aan de horizon. Of dat laat Ive toch uitschijnen. Hoogst waarschijnlijk wil Apple daar op inspelen. In de nieuwste versie van iOS die onlangs gelanceerd werd, zit er al een feature ingebouwd die automatisch notificaties blokkeert tijdens het rijden.
Het begint door te sijpelen
Dat smartphone gebruik nefast is voor onze concentratie, weten we al een tijdje. Steeds meer mensen zitten constant door het schermpje naar de wereld te staren. Onlangs klaagde een gondelier uit Venetië de situatie nog aan, omdat toeristen amper oog vertoonden voor de pracht van de stad, maar wel voor hun smartphone. Op een bepaald moment zullen smartphonefabrikanten steeds meer in het oog van de storm terecht komenen. Bovendien zijn ook uit de wetenschappelijke wereld steeds meer kritische geluiden over smartphonegebruik te horen. In 2015 verscheen een studie van Gallup die aantoonde dat 52% van de iPhone-eigenaars toegeven zich geen leven zonder smartphone te kunnen voorstellen. 42% van hen gaf aan dat ze zich onwennig voelden als ze hun smartphone voor één dag thuis lieten.
Meer & meer kritiek
Ook in de media zijn steeds meer kritische stemmen te horen. Volgens The Wall Street Journal-columnist Nicolas Carr heeft de smartphone het brein van tal van mensen 'gehijacked'. Hij lanceerde een onderzoek via een grootschalige enquête en kwam tot de conclusie dat smarthonefabrikanten zoals Apple & Samsung en app-bouwers zoals Google & Facebook hun producten zo ontwerpen dat mensen ze zo lang als mogelijk zouden gebruiken. "De consument bedankt hen door per jaar miljoenen nieuwe toestellen te kopen én miljarden apps te downloaden," aldus de columnist. Volgens Carr's bevindingen zou het best kunnen dat smartphones ons - contradictorisch genoeg - dommer maken, ondanks ze ons makkelijker toegang geven tot online kennis.
Onlangs verscheen ook in The Guardian een opvallende getuigenis van Justin Rosenstein, een van de designers die meewerkte aan de iconische like-knop van Facebook. Volgens Rosenstein zijn het vooral app-bouwers die moedwillig verslavende elementen inbouwen waardoor mensen compulsieve neigingen krijgen om een app keer op keer te openen. In het stuk van The Guardian komen ook andere prominente Silicon Valley-programmeurs, designers en app-bouwers aan bod die ook aangeven zichzelf en hun kinderen steeds meer te behoeden van technologie gebruik. Een daarvan is een ex-Apple programmeur die het systeem van push-notificaties uitrolde bij de technologiegigant. Hij vindt zijn daden niet per se goed of slecht, maar vindt wel dat de maatschappij goed moet nadenken waar de limieten liggen.
Je kan een bakker toch ook niet verwijten dat zijn gebakjes té lekker zijn?
Dat vindt ook Nir Eyal - de auteur van het in Silicon Valley geroemde boek 'Hooked', waar hij uitlegt hoe je mensen écht verslingerd kan maken aan een online product of dienst. "Mensen zijn verslaafd aan notificaties. De rode cijfertjes zijn vaak dé reden waarom ze Facebook, YouTube of Twitter bezoeken. Om dan een uur later te beseffen dat ze nog altijd aan het tappen en scrollen zijn. Dat type van gebruik is net zoals designers het zich hadden ingebeeld," zegt Eyal.
Toch is Eyal zich ook bewust dat - in het vakjargon - persuasive design op een verkeerde manier gebruikt kan worden en dat het belangrijk is voor designers om geen grens te overschrijden waardoor mensen psychologisch gedwongen worden om een app te gebruiken. Toch vindt Eyal dat het effect van deze technieken niet moet worden vergelijken met drugsgebruik. "Een bakker probeert ook zo lekker mogelijke gebakjes te maken. We kunnen dus ook techspelers niet verwijten dat hun producten zo goed zijn."
Zit wel iets in natuurlijk... Toch lijkt er een kentering in de maak. Het is duidelijk dat steeds meer mensen nadenken over overmatig technologiegebruik. Het lijkt aannemelijk dat daarom app-bouwers en smartphone fabrikanten steeds meer met de vinger zullen worden gewezen. De repliek van Apple designbaas Jony Ive om dan maar een Apple Watch te kopen zal wellicht niet goed genoeg zijn...
