"We moeten stoppen om alles wat uit Silicon Valley komt klakkeloos te aanvaarden"

Aral Balkan staat voor velen bekend als een bevlogen spreker, activist én vurig verdediger van de mensenrechten. Hij maakte enkele jaren geleden al furore met zijn talk “free is a lie” waar hij internetgiganten Google & Facebook tegen de schenen schopte. “Deze internetbedrijven zijn niet zo onschuldig als ze lijken. Ze geven ons gratis producten maar verdienen wel grof geld aan onze data. Het zijn regelrechte 'people farmers' die uit zijn op het verzamelen van zoveel mogelijk informatie, zodat ze deze permanent kunnen opslaan, analyseren en tegen grof geld verhuren aan adverteerders of andere geïnteresseerden”, klonk het toen. Aral bleef niet bij de pakken zitten en is intussen de drijvende kracht achter de app ‘Better’ een adblockdienst die internetgebruikers afschermt van de priemende ogen van internetgiganten. Maar er is er nog altijd veel werk aan de winkel om onze privacy beter te beschermen. Bloovi redacteur Thomas Van den Elzen sprak met Aral. Dit is wat hij te vertellen had:

Europa moet democratischer worden

“Er is veel gebeurd sinds ik in 2005 de wereld rondtoerde met mijn “free is a lie” speech,” glimlacht Aral. “Ik werk achter de schermen aan een gedecentraliseerd sociaal netwerk en lanceren daar binnenkort een tweede prototype van. Daarnaast heb ik ook mijn schouders gezet onder de adblockerapplicatie Better. Tegenwoordig ben ik ook terug te vinden in de politieke beweging DIEM25. Onze missie is daar om Europa democratischer te maken over de partijgrenzen heen. We willen van Europa een plaats maken waar vooruitgang, vrede en solidariteit hoog tij vieren”, legt Aral gepassioneerd uit. "Als we het nu niet doen zal de EU uit elkaar vallen en zal de Brexit het minste zijn van onze problemen. Europa is meer dan een eengemaakte economische zone en moet verder gaan dan het in stand houden van een - in mijn ogen - gefaald economisch experiment met een gedepolitiseerde monetaire unie", klinkt het. "Met andere woorden, we moeten volgens mij verder gaan dan de non-democratische wortels van de EU die gebaseerd zijn op een kool- en staalkartel dat destijds door de VS en Duitsland werd bedacht als een plek waar het Amerikaanse economische surplus zou worden gerecycleerd".

De cruciale rol van Europese techbedrijven

Als ik Aral’s mening vraag over de huidige stand van onze privacy, slaakt hij een diepe zucht. “Wist je dat er in Silicon Valley tegenwoordig boeken worden geschreven over hoe men systemen kan ontwikkelen om mensen verslaafd te houden aan bepaalde internetplatformen?” vertelt Aral me aan de telefoon. “We raken met z’n allen massaal verslaafd aan internetdiensten en we lijken daar met onze open ogen in te trappen. Dat is toch niet meer normaal?” Volgens Aral moeten we ons geen illusies maken over de invloed van bedrijven uit Silicon Valley op ons leven. We moeten daartegen durven opstaan en wettelijke grenzen stellen aan deze praktijken.

“De data van Europese burgers wordt massaal gebruikt door adtechbedrijven. Meer en meer mensen vinden dat deze praktijken moeten stoppen”, knikt Aral. Daarom vindt hij het belangrijk dat binnen Europa een andere koers wordt gevaren dan in Silicon Valley. “We mogen niet blind alles overnemen wat komt aanwaaien uit de Verenigde Staten”, vertelt Aral. “We moeten de Europese internetbedrijven en technologische sector wegsturen van praktijken die ik ‘surveillance capitalism’ noem en echt streven naar een open en vrij internet zoals het in een echte democratie zou moeten zijn.”

We zijn nu al cyborgs

Toch mogen we de rol van technologie niet overschatten vindt Aral. “Instituten zoals de Amerikaanse Singularity University zien technologie als dé oplossing voor élk probleem. Dat is natuurlijk onzin”, klinkt het bij Aral. “Technologie is slecht één element, het is geen allesomvattend redmiddel. Onze privacy moet daarom ook verder gaan dan onze fysieke grenzen van ons lichaam. Onze gedachten, herinneringen en data staat nu ook op tal van servers bij Google, Apple en tal van andere bedrijven. Daarom moeten we niet denken dat onze rechten stoppen net buiten onze hersenpan. Of we het nu willen of niet, een groot deel van onze persoonlijkheid zit nu in de cloud. Dus eigenlijk zijn we nu al cyborgs.”

“We moeten gaan nadenken hoe we mensenrechten kunnen herdenken zodat wij als persoon niet ten prooi vallen van internetbedrijven die uit zijn op onze data. We moeten onze mensenrechten en ook de rol van technologie in een allesomvattend kader gieten. Daar is vandaag echt meer en meer nood aan. Maar we moeten blijven onthouden dat technologie slechts één element is in dat totale pakket,” meent Aral.

Steeds meer mensen zien wat er écht gaande is

Als ik Aral confronteer dat mensen niet echt lijken wakker te liggen over de status van hun online privacy bemerkt hij dat er een kentering in de maak is. “Geloof me, steeds meer mensen zijn zich bewust dat hun data gebruikt wordt door tal van bedrijven. Het klopt dus niet dat mensen er niet wakker van liggen. Het grote probleem is dat grote internetbedrijven ons elke dag opnieuw leugens verkopen", zucht Aral.

Elke dag je inlogt in Facebook krijg je een scherm te zien dat Facebook je verbindt met anderen, maar eigenlijk maak je vooral connectie met Facebook door elke dag opnieuw data prijs te geven. Je moet je ook bewust zijn dat deze bedrijven over gigantische hoeveelheden aan middelen beschikken om aan lobbyactiviteiten te doen én in te spelen op de privacy zorgen van mensen. Het mag je dus niet verbazen dat Google miljoenen spendeert aan het verspreiden van verhalen over hoe zeer ze inzitten met je privacy. Hoe kan je het mensen dan kwalijk nemen dat ze zich weinig zorgen maken? Ze worden gewoon voorgelogen. Het is een ongelijke strijd”.

“Naast het feit dat we worden voorgelogen is er ook het probleem dat je als enkeling weinig kan beginnen tegen de mastodonten op het internet”, vertelt Aral. “Als je weet dat winst maken uiteindelijk dé reden van bestaan is voor tal van bedrijven is het niet onlogisch dat venture capital firma’s allemaal gefocust zijn op het vinden van de volgende Google of Facebook. Businessmodellen die teren op massa’s data brengen tegenwoordig abnormaal veel geld in het laatje. Er steken echter meer en meer alternatieven de kop op om soortgelijke diensten te lanceren die wél onze privacy centraal stellen”, weet Aral. “Denk maar aan het opensource Twitter-alternatief Mastodon. Let maar op, er zullen er nog veel meer volgen”.

Europa staat voor een unieke kans

“Het grote verschil tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten is dat privacy in Europa een totaal ander concept is dan aan de overkant van de Atlantische Oceaan,” legt Aral uit. “Daarom vind ik dat we in Europa daar ook voor moeten durven opkomen en tegengewicht bieden tegen het ‘surveillance capitalism’ uit Silicon Valley. Binnen Europa hebben we nu een unieke kans om nee te zeggen tegen Silicon Valley en eigenlijk hadden we dat al veel langer moeten doen", zegt Aral strijdvaardig.

"We zouden met z’n allen tegen de Eric Schmidt’s, Mark Zuckerberg’s en Ray Kurzweil’s van deze wereld moeten zeggen: wij geloven niet in jullie manier van technologie die gebaseerd is op het het massale verzamelen van tal van gegevens. Wij denken dat we het beter kunnen doen door open én vrije systemen te bouwen in Europa. We denken dat we beter kunnen doen door een gedecentraliseerde, vrije én open & multi-inzetbare technologieën kunnen lanceren binnen Europa”, klinkt het gedecideerd. “Dat zou nogal wat zijn hé”, glundert Aral. “Maar ik geloof er écht in. Dat is volgens mij dé manier waarop we ons kunnen onderscheiden van de technologiegiganten uit de VS én hoe we binnen Europa een tegengewicht kunnen bieden zonder onze privacy daarvoor te moeten opgeven”.

“Die ommekeer kunnen we pas bereiken als mensen door de leugens heen kunnen kijken”, knikt Aral. “We moeten leren beseffen dat bedrijven die onze aandacht & data stelen en ons op de koop toe ook verslaafd houden aan hun diensten, niet goed voor ons zijn en dat er alternatieven bestaan. Ik ben ervan overtuigd dat steeds meer mensen dat zullen gaan inzien."

"Denk trouwens ook eens terug aan de grote tabaksfirma’s van enkele decennia geleden. Toen werd ook massaal gezegd dat tabak goed voor je was. Google werkt op dezelfde manier. Op een dag wordt roken plots niet meer sociaal aanvaard en kijk eens waar we vandaag zijn aanbeland. Dat zal volgens mij ook gebeuren met techbedrijven die teren op onze meest intieme data.”

Benieuwd naar Aral Balkan's visie op Facebook en Google? Hieronder kan je zijn speech herbekijken. De moeite waard om eens te bekijken, zelfs wanneer je kritisch bent over Aral's visie op sommige internetgiganten. Aral legt in de video haarfijn uit wat Google & Facebook precies met je data doen en hoe ze deze gebruiken om meer advertenties te kunnen verkopen: