Deze Belg helpt de uitvinder van het web bij het disrupten van Facebook: “Data ownership als businessmodel houdt geen steek meer”

De uitvinder van het web, Tim Berners-Lee, is bezorgd over zijn creatie. Monopolisten zoals Facebook slokken alsmaar meer data op en de privacyschandalen stapelen zich op. Daarom werkt hij aan Solid, een systeem dat data en diensten van elkaar loskoppelt en belooft het wereldwijde web helemaal op zijn kop te zetten. De Belg Ruben Verborgh maakt deel uit van het Solid-team en vertelt Bloovi waarom hun ambitieuze project zo belangrijk is. “Innovatie zal enkel nog in decentrale richting gaan.”

Ruben Verborgh is professor semantische webtechnologie aan de UGent, en verbonden aan het wereldvermaarde Leuvense onderzoekscentrum imec. Hij blijft alvast nuchter over het feit dat hij nauw samenwerkt met een (geek)idool als Tim Berners-Lee. “Die man is erg sympathiek, maar soms moeilijk te volgen. Wat ook logisch is, hij heeft het web niet enkel uitgevonden, hij belichaamt het gewoon”, lacht Verborgh.

Om de uitvinding van Berners-Lee correct te begrijpen heb je wel eerst wat achtergrond nodig. “Die twee worden vaak verward, maar het world wide web is iets anders dan het internet. Het internet zijn de kabels, terwijl het web alles is wat in je browser gebeurt.” Berners-Lee bedacht dus de basissystemen waarmee we vandaag allemaal browsen.

Data concentreren binnen de eigen muren

Solid kwam er omdat Berners-Lee al een tijdje bezorgd is over de richting waarin zijn web gaat. “Vandaag zijn alle sociale media walled gardens die data binnen hun muren concentreren. En dat is een paradox, want de originele visie achter het web is dat iedereen kan lezen en schrijven wat ze willen, zonder via een centrale partij te gaan”, vertelt Verborgh.

Zo is het voor nieuwe bedrijven moeilijk om met datamonopolisten als Facebook te concurreren. Daarnaast heeft het ook sinistere implicaties: “Onderzoek toonde aan dat je louter op basis van 20 willekeurige likes je met grote zekerheid kan aantonen op welke politieke partij iemand stemt of welke seksuele geaardheid hij of zij heeft.”

Als die data met andere woorden in verkeerde handen terecht komen, kan dat problematische gevolgen hebben. Zo gebruikte de Trump-campagne gelekte Facebook-data van het bedrijf Cambridge Analytica om gedetailleerde psychologische profielen te maken van kiezers.

USB-stick voor het web

En net dat soort praktijken wil Solid in de toekomst voorkomen, op een heel eenvoudige manier: “Door data en diensten van elkaar los te koppelen”, aldus Verborgh. Wanneer je vandaag Facebook wil gebruiken, moet je data opgeven. Je hebt daar als gebruiker niet over te kiezen. Met Solid kan je zelf beslissen hoe of bij wie je je data opslaat, en aan welke diensten je welke data geeft. Ik vergelijk het met een USB-stick voor het web, waarbij je zelf beslist welke applicaties toegang krijgen tot welke gegevens.”

Dat betekent concreet dat al je data in een data-pod terecht komen. Dat kan een dienstverlener zijn, vergelijkbaar met Dropbox, of je kan je data ook gewoon zelf opslagen. Met die data-pod kan iedereen zelf kiezen welke data hij of zij koppelt aan welke service-aanbieders, zoals bijvoorbeeld sociale media.

Facebook onderuit

Dat klinkt weinig schokkend, maar het zou onze online ervaring en businessmodellen helemaal op hun kop kunnen zetten. Zo haalt Solid het model achter sites zoals Facebook compleet onderuit. “Er zullen gescheiden markten komen voor diensten en data”, voorspelt Verborgh. “Door die los te koppelen van elkaar, krijg je aparte competitie voor aanbieders van beiden en dus minder monopolies. En dat wordt een betere stimulans voor innovatie. Nobody cares als je vandaag een product hebt dat beter is dan Facebook, want zij hebben de data. Maar met Solid kunnen er plots nieuwe sociale media ontstaan omdat concurrentie niet draait rond wie alle data bezit.”

Dataproviders zullen je gegevens ook beter beschermen dan de sociale media vandaag doen. Er zal immers concurrentie tussen hen zijn, en hun businessmodel zal niet steunen op data mining en wel op bijvoorbeeld betaling. “Niet alle diensten zullen nog gratis zijn”, bevestigt Verborgh. “Maar momenteel is het ook niet gratis. De prijs die ze in de Verenigde Staten betaalden voor gratis Facebook in de vorm van politieke beïnvloeding is niet min. Er gaat met Solid volgens mij een keuze komen tussen betalende diensten en gratis diensten waarbij je specifieke data opgeeft.”

En net die keuze staat centraal bij Solid: ze willen dat gebruikers terug controle krijgen over hun data, en zelf de keuze kunnen maken over hoe en met wie ze die data delen. “Ik zeg niet dat bedrijven zoals Facebook kwaadaardig zijn, wel dat ze gebruikers de keuze moeten geven. Vandaag kan ik niet tegen Facebook zeggen dat ik ze 10 euro per jaar zal betalen om mijn data niet te scrapen.”

Start-up allures?

Solid is niet zomaar een universitair onderzoeksproject, de oprichter van het web wil er op 63-jarige leeftijd een echte start-up van maken. “Solid was de voorbije jaren een onderzoeksproject bij MIT”, zegt Ruben Verborgh. “Momenteel is Tim Berners-Lee dat in een bedrijf aan het gieten, genaamd Inrupt. We hebben al kapitaal om het eerste jaar te overbruggen. Tegen 2019 willen we zorgen dat het toegankelijk is voor de eindgebruiker, zodat we naar investeerders kunnen stappen en wereldwijd kunnen lanceren.”

Solid is trouwens ook een open source project. “Open source en commercie moeten niet clashen. Het grote voorbeeld in België daarbij is Acquia en Drupal van Dries Buytaert. Ons doel is vooral keuze aanbieden en dat gaat commerciële en open source componenten hebben.”

Duwtje in de rug van GDPR

Volgens Verborgh kreeg die nieuwe start-up alvast een duwtje in de rug van de Europese Unie. “De GDPR bezorgt veel bedrijven massa’s problemen. Maar het zorgt er ook voor dat het geen steek meer houdt om een bedrijf te starten met data ownership als businessmodel. Je gebruikers data doen afstaan in ruil voor diensten wordt een gevaar, en een nieuwe start-up oprichten met dat als businessmodel is achterhaald.”

Solid kan ook meesurfen op een bredere trend naar meer decentralisatie. “We hebben zowel gecentraliseerde als gedecentraliseerde systemen nodig maar gecentraliseerder dan het vandaag is, zal het niet worden. We gaan nu terug in de richting van decentralere systemen.”

Centralisatie heeft zo een aantal nadelen, het remt bijvoorbeeld innovatie af. “Innovatie gaat enkel maar in decentrale richting, net omdat monopolisten zoals Facebook de concurrentie uitschakelen”, legt Verborgh uit.

Daarnaast zijn te gecentraliseerde systemen kwetsbaar, het zorgt immers voor één punt waar alles kan falen. “Door schandalen zoals Cambridge Analytica zien mensen meer en meer de gevaren van het plaatsen van data bij een gecentraliseerde actor. Als er gebruiksvriendelijke alternatieven bestaan, zullen mensen steeds vaker daarvoor kiezen.”

Maar hoe zit het dan met die andere decentrale technologie: blockchain? Ruben Verborgh staat ervoor open, maar is tegelijk ook sceptisch. “Blockchain is een manier om verschillende partijen die elkaar niet kennen toch tot een overeenkomst te laten komen zonder een scheidsrechter nodig te hebben”, vertelt hij. “Dat kan nuttig zijn om bijvoorbeeld zonder bank betalingen te organiseren. Maar vaak gebruiken projecten blockchain wanneer het helemaal niet vereist is. Als je een centrale speler hebt of als de verschillende partijen elkaar vertrouwen, dan heb je geen blockchain nodig.”

Meningsverschillen met Berners-Lee

Momenteel werken ze alvast hard verder aan Solid en de achterliggende start-up. Verborgh staat alvast positief tegenover zijn samenwerking met Berners-Lee. “Hij won de Turing-prijs, zowat de nobelprijs voor de IT, maar Tim luistert nog steeds naar anderen. Hij omringt zich ook graag met andersdenkende mensen. Wij hebben bijvoorbeeld vaak meningsverschillen en zo heeft hij onze samenwerking het liefst.”

Als afsluiter heeft de Belg nog enkele tips voor start-ups die zich alvast op het nieuwe web willen voorbereiden: “Focus jezelf op het bieden van een uitzonderlijke ervaring en niet op het afstaan van data. Probeer je ook niet te meten met anderen, ga dus niet Facebook imiteren en alleen maar anders zijn op een paar kleine dingen. Probeer vooral unieke ervaringen te bieden die gebruikers nergens anders kunnen vinden.”