Hoe ziet onze toekomst eruit als robots straks al ons werk overnemen?

Hoe mooi zou het niet zijn als machines al het werk voor ons deden en wij ondertussen languit op de sofa konden liggen? Het idee klinkt aanlokkelijk. Toch?

Op dit moment is minder dan 5% van het werk volledig geautomatiseerd. Dit percentage zou echter snel kunnen stijgen, want 30% van alle jobs kan verricht worden door machines. Voor de overwerkte arbeidskrachten klinkt dit idee misschien als muziek in de oren, maar er zijn ook risico's aan verbonden. Mechanisering kan namelijk leiden tot verveling bij de werknemers. Bovendien zijn er veel voordelen verbonden aan inspanning leveren. Die vallen ook weg als het werk door machines wordt uitgevoerd.

Hoe ziet een geautomatiseerde toekomst eruit?

De toekomst staat in het teken van automatisering. Machines zullen meer en meer werk van de mens overnemen. Sommige jobs zullen daardoor gedeeltelijk of volledig wegvallen.

Veel taken die ooit te complex leken om door machines te verrichten, zijn nu al geautomatiseerd. Dit levert veel voordelen op. Bepaalde machines kunnen bijvoorbeeld ingewikkelde medische diagnoses stellen en de meest effectieve behandelingen aanraden. Algoritmes kunnen interactieve en toegankelijke trainingsprogramma's ontwikkelen. Dankzij artificiële intelligentie bestaan er ook al goedkope programma's die mensen helpen om hun sociale angst te overwinnen.

Naast werk die weg valt, komen er ook jobs bij. Dankzij automatisering zal de werkgelegenheid in cognitief belastende jobs en creatieve jobs toenemen. Ook voor de goedbetaalde jobs is robotisering vaak voordelig. Machines kunnen bijvoorbeeld 20% van het werk van een senior manager overnemen waardoor die persoon dan meer tijd heeft om belangrijke beslissingen te nemen, tot inzichten te komen en het vermogen te vergroten. Het werk is minder stresserend en tijdrovend, omdat machines veel informatie verwerken die de werknemer dan niet meer manueel moet verwerken. Daardoor komt er meer tijd vrij om te investeren in creativiteit, een goeie samenwerking en het oplossen van complexe problemen. Dit zijn activiteiten die kenmerkend zijn voor de vierde Industriële Revolutie.

Volledige mechanisering zit er echter nog niet in. Veel slecht betaalde jobs en manueel werk zullen nog steeds door echte mensen moeten worden uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan het leveren van eten bij klanten. Het is heel moeilijk om robots te ontwikkelen die slim genoeg zijn om trappen te nemen, hun weg te vinden naar de klant en iets in brievenbussen te stoppen.

Paradox van inspanning

Inspanning kan gedefinieerd worden als de hoeveelheid moeite die iemand doet, mentaal of fysiek, om een bepaald doel te bereiken. Door machines in te schakelen, proberen we de menselijke arbeid te beperken, maar we vergeten daarbij de voordelen die verbonden zijn aan inspanning leveren. Het 'Ikea effect' legt uit dat we bereid zijn om meer te betalen voor objecten waar we veel moeite in gestoken hebben dan voor dezelfde objecten die iemand anders voor ons gemaakt heeft. Hoe harder we werken om iets te bereiken, hoe bevredigender het resultaat aanvoelt.

Inspanning kan ook waardevol en lonend zijn op zichzelf. Veel individuen werken graag en hebben er zelfs nood aan. De paradox van inspanning onderzoekt hoe een resultaat meer op prijs gesteld wordt als we er zelf aan bijgedragen hebben. De paradox verklaart ook waarom mensen ervoor kiezen om een triatlon te lopen of een berg te beklimmen. We kiezen voor zaken die veel inzet vragen omdat de voldoening dan des te groter is.

Verveling op de werkvloer

Door automatisering neemt saaiheid op de werkvloer aanzienlijk toe. Dit is geen recente bevinding. Aan het begin van de Industriële Revolutie waarschuwde Nietzsche ons al dat de machinecultuur zou leiden tot verveling bij de werknemers.

Er bestaan veel omschrijvingen van verveling, maar recente definities verklaren de term als een toestand van lage opgewondenheid en ontevredenheid, gewoonlijk veroorzaakt door gebrek aan interesse, gekoppeld aan een demotiverende omgeving. Een studie in 1980 formuleerde het bondiger en linkte verveling aan gevoelens als: ellendigheid en slaperigheid.

We kunnen dus stellen dat mechanisering de werkdruk sterk verminderd heeft, wat op het eerste zicht uitsluitend positief lijkt, maar automatisering veroorzaakt ook een toename van lusteloosheid op het werk.

Vooral in veiligheidskritieke omstandigheden is die verveling gevaarlijk. In 2009 waren twee piloten zodanig afgeleid door hun laptops dat ze hun bestemming met negentig minuten waren voorbij gevlogen.

Is verveling vermoeiender dan inspanning?

In 2017 hebben onderzoekers het effect van inspanning en verveling op het menselijk brein onderzocht via elektro-encefalografie (EEG). Ze formuleerden een aantal hypotheses voor ze met de proef begonnen. Ze voorspelden dat verveling een gelijkaardig effect zou hebben op de hersenen als inspanning. En wat bleek? De proefpersonen die zich in de saaie situatie bevonden, vertoonden op het begin een zelfde niveau van vermoeidheid als de proefpersonen die een inspanning leverden, maar na verloop van tijd voelden de proefpersonen in de saaie situatie zich vermoeider dan de proefpersonen in actie. We kunnen dus concluderen dat verveeld zijn vermoeiender is dan constant een cognitieve inspanning leveren.

Hoe gevoelig iemand is om zich te vervelen hangt af van persoon tot persoon. In eenzelfde situatie kan de ene persoon zich vervelen terwijl de andere persoon interesse vertoont. Werknemers hebben, bewust of onbewust, een aantal technieken ontwikkeld om saaiheid op de werkvloer te vermijden. Er is meer onderzoek nodig om te weten welke techniek het beste werkt, maar we kunnen de technieken indelen in drie groepen:

• Stimuleren: Je kan verveling vermijden door een tweede taak toe te voegen. Als 30% van je werk door een machine verricht wordt, kan de werknemer die vrijgekomen tijd misschien invullen door creatief bezig te zijn of een onregelmatig werk uit te voeren.
• Rusten: De werknemers krijgen na het uitvoeren van enkele taken even pauze.
• Herzien: Het is niet omdat iets geautomatiseerd kan worden, dat het ook per se moet geautomatiseerd worden.

Verveling is dodelijk

Veel designers streven ernaar om het werk te verlichten en geld te besparen, de veiligheid te vergroten en fouten te beperken. Wat ze daarbij echter vaak vergeten is dat mechanisering leidt tot verveling op de werkvloer en dat verveling tot ernstige gezondheidsproblemen kan leiden zoals: hart- en vaatziekten, meer kans op depressie en een hogere gevoeligheid voor druggebruik. Toch is de kans groot dat het werk dat geautomatiseerd kan worden in de toekomst, geautomatiseerd wordt.

Spiegeltje spiegeltje aan de wand, schuiven machines binnenkort werknemers aan de kant?

Er worden drie grote trends voorspeld in de toekomst:

De eerste is automatisering. Wat geautomatiseerd kan worden, zal hoogstwaarschijnlijk geautomatiseerd worden.

De tweede trend is uitbreiding. De jobs van hoogopgeleide werknemers die veel cognitief belastend werk verrichten, zullen evolueren. Machines zullen bepaalde taken overnemen en vergemakkelijken. Zo zal er ruimte vrijkomen voor nieuwe activiteiten. De jobs van werknemers in de lage klasse of middenklasse zullen minder vermoeiend maar ook saaier worden.

De laatste trend is wendbaarheid: we leven en werken langer en langer, terwijl de wereld rond ons blijft veranderen. We moeten ons blijven aanpassen aan nieuwe veranderingen.

Digitale veranderingen gebeuren heel snel. Zo heeft het het internet de wereld veroverd in slechts zeven jaar tijd. Elke technologische evolutie brengt uitdagingen en mogelijkheden met zich mee. Elke technologische evolutie heeft ook voor- en tegenstanders, voor- en nadelen. Is een minder vermoeiend en efficiënter leven een beter leven? En weegt een minder vermoeiend leven op tegen de verveling die ermee gepaard gaat?

Ben jij voor of tegen automatisering? Laat ons weten wat jij vindt!