Het is nog altijd de tijd van het jaar waarin allerhande lijstjes ons om de oren vliegen. Zoals welke managementboeken iedere CEO zeker moet gelezen hebben. Daarbij valt op dat duurzaamheid vaak ver te zoeken is en er vooral nog altijd op groei gefocust wordt. Het deed freelance journalisten Geert Degrande en Mischa Verheijden beslissen om een alternatieve lijst op te stellen, met boeken van recentere datum en bijna vergeten publicaties uit een verder verleden maar die vandaag opnieuw brandend actueel zijn.

Wat opvalt, is dat er de laatste jaren heel wat boeken worden geschreven over menselijke verbondenheid en de zoektocht daarnaar. In een wereld die op vlak van technologie steeds meer ‘connected’ is, krijgen veel mensen het alsmaar moeilijker om het waanzinnige tempo te kunnen volgen. Verbonden met de wereld, verbinding verloren met zichzelf. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat sommige boeken het systeem waarin we vandaag leven ernstig in vraag stellen. Vandaar dat zij werden opgenomen in de alternatieve boekenlijst van Mischa Verheijden en Geert Degrande:

1. Onmisbaar - Seth Godin

Een bijbel voor ondernemers en marketeers. In ‘Onmisbaar’ legt de Amerikaanse marketinggoeroe Seth Godin uit hoe de meesten van ons zijn opgegroeid in een wereld waar we een baan vonden, instructies opvolgden, voor brood op de plank zorgden, en dat was dat. Maar toen veranderde de wereld.

“Met ‘Onmisbaar’ was Seth Godin de eerste die me duidelijk maakte dat de wereld op de schop gaat. En dat ieder van ons in die wereld een verschil kan maken”, vertelt Mischa Verheijden. “Dan moeten we wel loskomen als radertjes in het web van het industriële tijdperk en ons onmisbaar maken door boven alles verheven iets menselijks te creëren.”

“Dat de menswaarden door de systeemwaarden van het industriële tijdperk onder druk staan, komt ook terug in mijn interview met Jan Rotmans hier op Bloovi dat duidelijk maakt waarom, hoe en wat er radicaal aan het veranderen is in onze wereld.”

2. Ze verklaarden me gek - Salvatore Curaba

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 bracht een enquête van VRT aan het licht dat een kwart van de jongeren die voor het eerst hun stem konden uitbrengen een voorkeur heeft voor autoritaire leiders.

“Dat is niet verwonderlijk in de fluïde samenleving waarin we leven en waarin jong en oud op zoek gaan naar ankerpunten”, verduidelijkt Geert Degrande. “In een aantal grote landen is de politieke macht al in handen van dergelijke leiders. Ze hebben geen twijfels en weten alles beter. En dat terwijl bij organisaties juist de kwetsbare leider zonder masker het beste uit zijn mensen naar boven haalt.”

Het ongelooflijke verhaal van Salvatore Curaba, de voormalige Belgische profvoetballer die succesvolle ondernemer werd, leert hoe krachtig respect en liefde ook in een ondernemingsomgeving kunnen zijn. Het voorwoord is van Wouter Torfs.”

3. De waarde van alles - Mariana Mazzucato

Mariana Mazzucato heeft een missie, vertelde ze aan de Financial Times: de mainstream economie disrupten. Als je denkt dat alles wat een prijs heeft ook waarde heeft. Denk dan nog maar eens. “Als we ons verziekte kapitalistische systeem radicaal willen veranderen, moeten we nadenken over waar onze welvaart vandaan komt”, stelt Mischa Verheijden. “Wie creëren welvaart, wie eigenen zich die welvaart toe en wie vernietigen ze?””

“De antwoorden vormen de sleutel voor het vervangen van het huidige parasitaire systeem door een type kapitalisme waarin iedereen meetelt. Net als innovatiedenker Carlota Perez ooit vertelde aan Bloovi, dicht Mariana Mazzucato de overheid de hoofdrol toe om dat te realiseren. De waarde van alles is een bevlogen bijdrage aan het debat over de wereld waarin we willen leven.”

4. Le prêtre et l'économiste - Bruno Colmant & Erik De Beukelaer

Na de economische crisis van 2008 die Bruno Colmant als directeur van de Brusselse beurs (Euronext Brussel) vanop de eerste rij beleefde, ging hij in dialoog met priester Erik De Beukelaer. Colmant was er toen van overtuigd dat het mogelijk is om vanuit een diep economisch dal ook opnieuw een hoge economische top te bereiken.

“Een beetje zoals in een bergrit in de Ronde van Frankrijk”, zegt Geert Degrande. “Tien jaar later is hij tot het besef gekomen dat het inzetten op steeds meer groei, en op enkel winst, veel meer kwaad aanricht dan goed. Er is, zo legt hij in het boek uit, zoveel veranderd in de wereld dat ook de financiële sector daarin zou moeten meegaan.”

“Maar daar is alles bij het oude gebleven en dat ligt mee aan de basis van alle grote problemen die we vandaag beleven en het zal uiteindelijk wellicht ook tot een democratisch deficit leiden.”

“Financiële instellingen zouden de kans niet mogen laten liggen om ook in een andere economie hun rol te spelen van motor met een grote aandrijfkracht”, aldus Degrande. “Alleen zullen ze dan ook los moeten komen van hun traditionele denkkaders. In een interview met Bloovi vertelt Colmant waarom het tijd is voor een ander soort kapitalisme.”

5. De aquarius samenzwering - Marilyn Ferguson

‘Er is iets opmerkelijks aan de gang. Het beweegt zich met bijna duizelingwekkende snelheid, maar heeft geen naam en is moeilijk te beschrijven’, schrijft Marilyn Ferguson in 1976 in een redactioneel hoofdartikel van het Brain/Mind Bulletin. Vier jaar later, in 1980, geeft ze de beweging een naam: de aquarius samenzwering.

Samenzwering. Aanvankelijk gebruikte ze die term niet graag, vertelt ze in de introductie van haar boek, omdat het woord negatieve associaties oproept. Maar conspireren - de Engelse titel van Fergusons boek is The Aquarian Conspiracy - betekent letterlijk ‘samen ademen’. Het is een innige verbintenis.

Mischa Verheijden geeft tekst en uitleg: “Aquarius haalt ze bij de populaire song ‘Aquarius’ van de Amerikaanse popgroep 5th Dimension uit de musical Hair. Het is de symbolische kracht van alles doordringende droom in de populaire cultuur: dat we via een donker, gewelddadig tijdperk, dat van de vissen, een millennium van liefde en licht binnentreden: Aquarius. Het tijdperk van de ware vrijmaking van de geest.”

De geboorte van een nieuw tijdperk: dat zijn zweverige hippie-idealen van de flowerpower. “Geenszins”, weerlegt Mischa Verheijden. Het is een wereldbeeld gebaseerd op de meest recente ontwikkelingen van de wetenschap en inzichten stammend uit het vroegste denken der mensheid, zo onderbouwt Ferguson de samenzwering in dit boek. “Een krachtig netwerk zonder specifieke leiders dat ijvert voor radicale verandering in de wereld. Hoewel de ondertitel ‘Persoonlijke en sociale transformatie in de tachtiger jaren’ duidelijk maakt dat 'De aquarius' samenzwering geen recent boek is, is de inhoud ervan brandend actueel.”

6. De waanzinnige veertiende eeuw - Barbara Tuchmann

Een boek dat onze huidige tijd een spiegel voorhoudt. 'Geen tijd was van nature waanzinniger dan deze tijd,' schreef de negentiende-eeuwse Franse historicus Michelet over de veertiende eeuw, het herfsttij der Middeleeuwen. Het einde der tijden lijkt nabij. Letterlijk, zo hard houdt de dood huis.

“Tegelijkertijd is de veertiende eeuw ook een periode van vitaliteit en culturele bloei”, benadrukt Mischa Verheijden. “Met het leven van de Franse ridder Enguerrand VII van Coucy als concentratiepunt voert de auteur je mee door dit waanzinnige tijdperk en houdt zij onze tijd een spiegel voor.”

“Waar Marilyn Ferguson met ‘Aquarius’ van 5th Dimension al een astrologische link maakt, is ook bij dit boek de astrologie actueel.”

“Tegen eind 2019 zullen Saturnus en Pluto elkaar heel dicht naderen. De laatste keer dat Saturnus en Pluto exact conjunct stonden in Steenbok was in 1518 en de hele veertiende eeuw was een roerige tijd’, leerde ik van Moon de Vries.”

7. Leven zonder job - Rudy Aernoudt

“Een kwarteeuw geleden hoorde ik van de visionaire ondernemer Walter De Brouwer, die toen het bedrijf Starlab had opgericht dat naar eigen zeggen bezig was met ‘digging into the deep future’, dat strijden voor jobs een achterhoedegevecht zou worden”, vertelt Geert Degrande.

“Elf jaar geleden verwoordde Rudy Aernoudt de ideeën van Walter in het boek Leven zonder job. In een interview uit die tijd geeft hij aan dat de titel minder pessimistisch is dan misschien zou kunnen worden vermoed. Er zal altijd werk genoeg zijn, maar niet meer via jobs zoals we die vandaag nog altijd kennen.”

“Leven zonder job is actueler dan ooit, zo blijkt uit de discussies rond de recente aankondiging van ontslagen bij Proximus. Hoe gaan we werken? Terug naar een systeem van zelfstandigen en clusters van zelfstandigen, zoals vóór de industriële revolutie? Terug in corporaties? Het zijn maar enkele van de mogelijkheden, maar dat jobs zoals we die nu nog kennen en verdedigen, gedoemd zijn om te verdwijnen staat voor mij als een paal boven water”, aldus Degrande.

8. A Paradise built in hell - Rebecca Solnit

“Mensen zijn tot veel meer in staat dan ze soms zelf denken”, stelt Geert Degrande. “Journaliste Tine Hens schreef het boek ‘Het klein verzet’ over de kracht van solidariteit in landen als Griekenland en Spanje die door de economische crisis van 2008 zo zwaar waren getroffen.”

“Een boek dat op hetzelfde thema borduurt, is ‘A paradise built in hell’. Rebecca Solnit wijst erop dat na rampen ongelooflijk sterke communities ontstaan die gebouwd zijn op de kracht van altruïsme, zingeving en generositeit.”

“We zagen het bij ons ook na de terreuraanslagen in Zaventem en Maalbeek en na de ramp op Pukkelpop, maar dat gemeenschapsgevoel ebt altijd weer weg”, stelt Degrande. “Als we er echter proactief concreet gestalte aan zouden kunnen geven, dan zou de wereld er een stuk beter uitzien, minder autoritair, minder angstig en met meer hoop en solidariteit.” Hier vind je een interview met de auteur.

9. Hoe de wereld denkt - Julian Baggini

Mischa Verheijden: “In ‘Hoe de wereld denkt’ onderzoekt Baggini de grote wereldfilosofieën en hoe die los van elkaar toch eigenlijk allemaal rond dezelfde periode tot bloei kwamen. De auteur ontdekte ook dat er vier vragen zijn die in bijna elke cultuur terugkomen: Hoe weten we wat we weten? Hoe moet ik leven? Hoe zit de wereld in elkaar? Wat betekent het om een individu te zijn?”

“Baggini interviewde voor dit boek denkers uit alle delen van de wereld en behandelt vragen zoals: Waarom is het Westen individualistischer dan het Oosten? Waarom heeft het secularisme minder invloed in de islamitische wereld dan in Europa? En hoe heeft China weerstand weten te bieden aan oproepen tot meer politieke vrijheid?”

Het boek verschijnt pas in maart 2019.

10. Happy Profit - Herman Toch

In zijn boek ‘De disruptieve competentie’ heeft Fabiaan Van Vrekhem het over de zeven fases in de levenscyclus van bedrijven en de zeven complexiteitsniveaus die organisaties en hun leiders onder de knie kunnen krijgen.

“Het hoogste niveau is dat van de echte zingeving en het streven naar een betere wereld, het algemeen belang en een goede toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen” , zegt Geert Degrande. “Herman Toch was één van de eersten die openlijk durfde zeggen dat bedrijven en hun leiders een collectieve midlifecrisis beleven.”

“Omdat het blindelings streven naar winstmaximalisatie op korte termijn tot een enorm menselijke, sociaal en ecologisch deficit heeft geleid. Het huidige systeem is gewoon niet duurzaam.”
“Wat we nodig hebben, zijn bedrijven die streven naar een maatschappij waar welvaart en welzijn samen gaan. Zonder daarom winst uit het oog te verliezen, alleen moeten we op een andere manier naar winst gaan kijken.”

“In het boek maakt de auteur een onderscheid tussen bad profit, good profit en happy profit. De laatste is de enige manier voor een bedrijf om zijn winst ook duurzaam te maken. Alleen zo kunnen we trots zijn op waar ons bedrijf voor staat.”

“Hoewel sommige elementen uit het boek al wat actualiteitswaarde hebben verloren, blijft het een goed beginpunt om te kijken naar waar de transformatie die we vandaag beleden precies over gaat: groei en winst anders gaan definiëren.”

Hieronder kan je een korte bookchat-video met de auteur bekijken.