Het aantal mensen dat naar de kerk gaat, is de laatste twee jaar opnieuw gedaald met 17 procent. De secularisatie gaat onverminderd door. En dat hoeft niet te verwonderen, want autonomie is onze heilige graal. We zijn de laatste 50 jaar baas geworden van alles wat met onszelf te maken heeft. Zuilen en religie hebben niets meer aan ons te zeggen. We willen geen etiket op ons laten kleven. We willen in alles autonomie. Zelf bepalen wanneer en waar we werken, zelf beslissen dat we een duur pak wel mogen combineren met tweedehandssneakers. Niets mag voor ons nog de stempel 'not done' dragen, want dat zullen we zelf wel bepalen.
Rituelen samen vieren
Tegelijk bewijst onze jacht op likes op de sociale media dat we nog altijd tribale wezens zijn die wel degelijk nood hebben aan het opgenomen worden in een 'stam' of community. Het zou me dan ook niet verwonderen dat 2020 het jaar wordt van de sterke communities. Want ondanks al die hang naar autonomie en zelfdeterminatie blijven we als tribale wezens heel graag tot een groep behoren.
Kijk maar naar de beelden van de Brusselse grote markt bij het onthaal van de Belgische Red Lions toen die wereldkampioen hockey werden. Duizenden mensen wilden erbij zijn, hoewel velen van hen wellicht nog nooit een hockeyveld van dichtbij hadden gezien. Kijk ook maar naar de beelden van de begrafenissen van wielrenner Bjorg Lambrecht en radiopresentator Christophe Lambrecht. Twee mensen met dezelfde familienaam die dit jaar veel te vroeg overleden en die een ontroerend afscheid kregen waarbij ook veel mensen aanwezig wilden zijn die hen van haar noch pluimen kenden. Rituelen willen we nog altijd samen vieren.
Wie gaat ons gidsen?
De hang naar het groepsgevoel vertaalt zich trouwens ook politiek vlak waar mensen zich massaal achter leiders scharen die met ongemeen hoog zelfvertrouwen verklaren dat zij de gids zijn die voor veiligheid zal zorgen. Wat is het geroep en getier van de Johnsons, Trumps en Franckens van deze wereld anders dan een nieuwe versie van 'Ik ben de weg, de waarheid en het leven' van Jezus van Nazareth?
Als mensen het allemaal niet meer weten, angst hebben voor de toekomst van de wereld, voor de opwarming van de aarde en voor de robotisering, dan is de keuze om zich aan te sluiten bij een groep waarvan de leider beweert weg wel te kennen niet onlogisch. Wie dat niet doet, ervaart in toenemende mate keuzestress, verwarring en eenzaamheid en worstelt met zijn identiteit. Want we zullen en moeten autonoom zijn en zelf beslissen wat we willen.
Iedereen zit met vragen
Ik ben ervan overtuigd dat veel van wat in de wereld vandaag fout loopt te wijten is aan de verplichting die we onszelf als het ware hebben opgelegd om vrije keuzes te maken. Met wie willen we onze vrije tijd doorbrengen? Doen we dat online of live? We zijn in onze drang om baas te zijn over alles wat we doen zoveel kwijt geraakt dat we de essentie van luisteren en praten niet meer kennen.
Iedereen zit met vragen. Daarom hebben 'life coaches' vandaag de dag ook zoveel werk. Een blik in onze omgeving leert dat zowat iedereen op zoek is naar een stukje identiteit dat dan enorm wordt opgeblazen. De veganisten, de klimaatontkenners, de doemdenkers, de transgenders, de rechtse studenten die het militarisme in eer willen herstellen en tientallen andere clusters ontstaan zijn in wezen niets anders dan vervangers van de kerk waar we dus bijna niet meer naar toe gaan.
Maar het ziet er voorlopig niet naar uit dat die clusters ons gelukkiger maken: werken viel de Vlaming nooit zo zwaar. Eén op de zeven werknemers zit tegen een burn-out aan. Dat blijkt uit de grootschalige driejaarlijkse werkbaarheidsmonitor van de SERV, het overlegorgaan van de Vlaamse werkgeversorganisaties en vakbonden. De wachtzalen van psychologen en burn-out coaches blijven overvol zitten.
Terug samen dingen doen
Moeten we dan massaal terug naar de kerk? Moeten we oude religieuze en patriarchale structuren opnieuw omarmen? Moeten we terug naar duidelijkheid met vrouwen aan de haard? Uiteraard niet!
Maar laten we vooral toch niet vergeten dat we vanouds een oerliefde hebben om dingen samen te doen. Om samen te geven, zoals we straks weer zullen doen tijdens de warmste week. Om samen aan sport te doen en als team elke week sportief voor de overwinning te strijden. Om samen te zingen en te dansen.
Want baas zijn over ons eigen leven is goed, maar het zal ons gelukkiger en minder eenzaam maken als we ons aansluiten bij een community van vlees en bloed, waarin de essentie van luisteren naar en praten met elkaar centraal staat. Waarin we weer ontdekken wat voor ons echt waardevol is. Waarin we kunnen geven met heel ons hart.
