“Het is de gebruiker die zal bepalen of technologie zoals 5G het haalt en het nieuwe normaal wordt”

Tom Cassauwers, auteur van '5G - De ruggengraat van onze toekomst'

Het is een complottheorie (echt), maar nee: 5G heeft niks te maken met het ontstaan van het coronavirus. Wél waar is dat 5G er onvermijdelijk aankomt, ondanks de tegenstellingen tussen vooruitgangsoptimisten en 5G-doemdenkers (noem een willekeurige Brusselse milieuminister). Is er een middenweg? Journalist en Bloovi-copywriter Tom Cassauwers schreef er een genuanceerd en erudiet boek over: “Dit verhaal legt economisch, politiek én historisch heel wat bloot.”

“Als techjournalist schrijf ik heel vaak over start-ups en hun applicaties”, zegt Tom Cassauwers. “Maar wat maakt het hen mogelijk om te doen wat ze doen? Welke infrastructuurlaag zit er onder hun succes? Dat wilde ik onderzoeken. Dan kom je uit bij hoe internet werkt en welke implicaties 5G kan hebben op economisch, geopolitiek of gezondheidsvlak.”

5G staat voor een nieuwe generatie van de kritieke infrastructuur die internet en mobiel internet intussen zijn, stelt Cassauwers. “Het regelt ons dagelijks leven en de economie. 5G biedt ons een extra platform waarop weer nieuwe technologie gebouwd kan worden. Het zal digitalisering misschien doen doordringen in onze fysieke wereld: fabrieken, mobiliteit, huizen, allemaal verbonden met internet. ‘Digitalisering’ blijft tot nu toe vrij beperkt, als je stilstaat bij wat er allemaal mogelijk is. Een foto van een huiskamer uit de jaren 70 ziet er nog steeds vertrouwd uit. 5G maakt ook het fysieke digitaal.”

Snel, sneller, snelst – maar nog even geduld

5G staat onder andere voor meer data en minder latency, de tijd die het netwerk nodig heeft om te reageren wanneer data wordt opgevraagd. Maar hoeveel sneller 5G nu echt is (en waar dat vanaf hangt), is complexer.

“Tien tot honderd keer sneller dan 4G is een gangbare vergelijking, maar er zijn een achttal parameters van snelheid”, zegt Cassauwers. “Een 5G-netwerk biedt hogere datasnelheden, maar er is ook de lagere latency, bijvoorbeeld van 10 milliseconden naar 1 milliseconde. Daarnaast kan 5G meer apparaten per vierkante meter verbinden: belangrijk voor het Internet of Things. Maar de huidige 5G netwerken zijn nog lang geen ‘honderd keer sneller’, omdat ze technologisch gezien nog niet volwassen zijn. De huidige publieke netwerken zijn een drietal keer sneller dan 4G, maar qua latency verschillen ze er bijvoorbeeld niet echt van. Volwassen zie ik 5G wereldwijd pas echt worden tegen 2023-2024.”

China is niet het alfa en het omega

Er zijn kapers op de kust van de Gele Zee. China blijft voorop lopen in 5G, maar landen als Zuid-Korea nemen voorsprong. Ook het aantal bedrijven dat wereldwijd instapt groeit. Tom Cassauwers ziet de hele telecommarkt door de komst van 5G mogelijk verschuiven en hele businessmodellen worden omgegooid. Een disruptie van de markt, al mogen we dat niet meer zo zeggen.

“Het Chinese Huawei is de marktleider bij de zogenaamde vendors – de verkopers van telecomtechnologie”, zegt hij. “Het bedrijf geeft enorm veel uit aan R&D, ze stellen veel mensen te werk en zijn veel groter dan de Europese spelers Ericsson en Nokia. Huawei is ook een heel gediversifieerd bedrijf én er is de unieke beleidscontext in China. De meeste operatoren zijn er staatsbedrijven. Dan krijg je natuurlijk makkelijk alle neuzen in één richting. Tegelijk is China niet het alfa en het omega. Zuid-Korea, een democratie en een markteconomie, implementeerde 5G vóór China en ook Zwitserland was er snel bij. We kunnen veel leren van China, maar zijn en blijven ze op elk vlak de grote voorlopers?”

Grote verschuivingen op de telecommarkt

Zo betrad bijvoorbeeld de Amerikaanse chipbakker Intel in maart 2020 de 5G-markt met een compleet hardware-aanbod aan basisstations, devices en adapters. Meer nieuwe spelers betekent dat de telecommarkt er heel anders gaat uitzien. “De stap van Intel is interessant omdat die nog eens aantoont dat we naar een decentralisatie gaan”, beaamt Cassauwers.

“Vandaag heb je de operatoren – Proximus, Telenet, Orange – die het netwerk bouwen en onderhouden. Anderzijds heb je de vendors die 5G apparatuur aanbieden aan de operatoren: Huawei, Ericsson, Nokia, ZTE en in beperktere mate ook Samsung. Wat gebeurt er nu? Aan de operatorkant zie je steeds minder de nadruk op smartphones en simkaarten. Ze heroriënteren zich B2B want 5G gaat meer over applicaties die internet linken aan fabrieken, auto’s of zorg. Dat is een andere markt, en het is niet zeker dat alle operatoren die switch kunnen maken. In België zie je bedrijven als Citymesh en Cegeka die die markt willen betreden door nu volop 5G spectrum te willen kopen.”

“Eigen aan 5G is dat telecomnetwerken minder op hardware en meer op software gaan steunen dan bij 4G het geval is. Veel netwerkfuncties zijn softwaregebaseerd, zoals een generieke server. Bijvoorbeeld Facebook ondersteunt open sourcesoftware voor telecom en bedreigt de vendors. Je ziet de hele markt verschuiven.”

België: busje komt zo

Smart cities plukken de vruchten van 5G met hun tientallen potentiële digitale oplossingen voor bewoners, bedrijven en bezoekers. De stad Antwerpen fungeert sinds 2018 als proeftuin voor een slimme stad. In de Antwerpse haven gaat Orange een 5G-testbed aanleggen, Port of Antwerp, Borealis en Covestro gaan er industriële toepassingen onderzoeken en ontwikkelen.

“In België verwacht ik tot 2021 geen grootschalige 5G-uitrol, zoals we die in andere landen zagen”, zegt Tom Cassauwers. “Behalve dan op basis van de licenties die het BIPT uitreikt, of met een tussenoplossing, zoals Proximus die 5G op bestaande infrastructuur en frequenties uitrolt. Er zijn ook de getweakte 4G-netwerken van Citymesh. Private, 5G-ready netwerken die al via de 5G-frequentie werken.”

Er is nog meer: het Leuvense onderzoekscentrum imec heeft een 5G-testbed voor connected cars met sensoren in het wegdek en automatische remsystemen. De Hasseltse Corda Campus is een 5G-testbed en ook in Haasrode testten Proximus en Huawei 5G. Maar voor algemene 5G moeten frequenties worden geveild. Dat kan kan niet zonder federale regering.

“Zo’n veiling van 5G frequenties organiseren kost waarschijnlijk meer dan 10 maanden”, stelt Cassauwers. “Na de regeringsbeslissing om het te doen, welteverstaan. Reken dus maar uit. Intussen kunnen onze bedrijven wel al aan de slag met die testfrequenties. Typisch een Belgische grijze zone.”

“Luxemburg is wat betreft duidelijker en opener. Ze hebben een 5G-strategie met een roadmap, al gaat het er niet ‘snel’ vooruit. In Nederland ligt één en ander technisch wat complexer. In Noord-Nederland staat er een satellietstation van defensie dat één van de 5G-frequenties gebruikt, dus zou 5G er in een andere frequentie uitgerold moeten worden. Daarnaast speelt het China-debat er sterker dan bij ons, net als de gezondheidskwestie.”

Gezocht: daadkracht (m/v)

De al dan niet snelle uitrol van 5G heeft ook grote sociale, politieke en geopolitieke consequenties. Al hinkt België wat achterop, een race naar 5G is volgens Tom Cassauwers niet echt nodig. “5G is nog niet echt volwassen. Dat we de boot aan het missen zijn, klopt dus niet. Plus: we zitten nog in de testfase voor alle soorten use cases. De gebruiker zal bepalen of technologie zoals 5G het haalt en het ‘nieuwe normaal’ wordt, zoals Peter Hinssen stelt in het voorwoord van mijn boek.”

“Het klopt wel dat de snelle uitrol van 4G in de VS tot een concurrentievoordeel leidde. Je kan je dus voorstellen dat we een tijdje zullen moeten concurreren tegen landen met 5G die het hun fabrieken mogelijk maken om op nieuwe manieren te automatiseren. Maar bij ons legt het uitblijven van actie vooral de zwaktes van ons politiek systeem bloot. 5G vereist daadkracht, de regelgeving is complex. Onze versnippering van bevoegdheden helpt daarbij niet echt. We proberen tevergeefs enkele maanden voor de verkiezingen een 5G-veiling te organiseren. Na veel conflicten komt er een tussenoplossing met testlicenties… een teken aan de wand in het licht van alle uitdagingen waarvoor een daadkrachtig antwoord nodig is.”

Gevaren, vreemde praktijken (en soep die niet zo heet gegeten wordt)

Controversieel blijft 5G ook. Er zijn de mogelijke gezondheidsrisico’s en esthetische bezwaren (al die masten!). “Denk aan een variant op de discussie over elektromagnetische straling die er al was bij de komst van de gsm”, zegt Cassauwers. “In Zwitserland waren er al grote anti-5G-betogingen. En het Brussels Gewest hanteert strenge stralingsnormen die 5G blokkeren. Door de overheid gefinancierd wetenschappelijk onderzoek naar de gezondheidseffecten van 5G is hard nodig.”

Zelf ziet hij vooral ethische gevaren, aldus Cassauwers. “5G belooft ons een hypergeconnecteerde maatschappij, maar die gaat gepaard met ongewenste verschijnselen als surveillance capitalism en privacy-inbreuken. Een nieuwe generatie mobiel internet versnelt dat nog. En als iedereen een 5G-smartphone koopt - zonder kun je niet op het netwerk - roept dat nieuwe vragen op over aanvoerlijnen, grondstoffen en arbeidsomstandigheden.”

Het grote China-debat (moeten we China toelaten in onze infrastructuur? Hoeveel hebben de Chinezen ‘gestolen’ van het Westen?) is ook een belangrijk thema, maar of het nieuw is onder de zon? Verwijzingen naar de geschiedenis zijn nooit ver weg bij historicus Tom Cassauwers. “De Gentse industrieel Lieven Bauwens stond aan de wieg van de industriële revolutie in onze gewesten – dankzij industriële spionage en diefstal van patenten. De technologie mag dan wel nieuw zijn, de mechanismen achter ambitie en concurrentie zijn even oud als de mens. Lees het boek ‘Kicking Away the Ladder’ van de Zuid-Koreaanse econoom en auteur Ha-Joon Chang maar”, klinkt het.

“Diefstal van intellectueel eigendom is vaste prik in zich snel industrialiserende landen. China voerde sinds de jaren 80 een bewust beleid om telecombedrijven te creëren die konden concurreren met de westerse tegenhangers, door het overnemen van technologie of door goedkope leningen te verstrekken aan eigen bedrijven zoals Huawei. Tegelijk zag je ook sterke Chinese bedrijven en ondernemers opkomen, dus het is niet allemaal staatssteun.”

“Het debat daarrond is mijns inziens wel te sterk gepolariseerd. Onze operatoren zweren bij Chinese technologie om hun eigen vooruitgang veilig te stellen: Proximus en Orange draaien op Huawei. Maar je moet ook niet Trumpiaans willen gaan op China en het krampachtig buiten houden. We hebben een Europees beleid nodig waarin nieuwe technologie en techbedrijven zich kunnen ontwikkelen. We moeten China voorbij benen en technologisch soeverein worden, niet zozeer Peking de toegang tot onze markt ontzeggen.”

Les één: het bredere plaatje blijven zien

Voor Tom Cassauwers was dieper spitten in 5G op verschillende niveaus een interessante ontdekkingstocht. Wat blijft hem vooral bij? “De nood aan nuance in het China-debat én de hele geschiedenis die eraan voorafgaat”, somt hij op. Dat de telecommarkt niet stilstaat en die markt heel fluïde blijkt te zijn.”

“De vele gevaren rond 5G maar vooral: dat onze cocon van infrastructuur iets is waarvan het belang ons ontgaat. Van onze logistieke, medische en communicatienetwerken zijn we ons nauwelijks bewust. Als ondernemers, politici en burgers moeten we dat juist wél zijn. Een crisis als corona toont aan hoezeer we afhankelijk zijn van globale infrastructuur.”