Waarom we de zaligverklaring van thuiswerk ook wel eens in twijfel moeten durven trekken

Toen midden maart 2020 plotseling de COVID-19 bommen zomaar uit de lucht vielen en we allemaal in onze individuele schuilkelder moesten kruipen, belandden we nillens willens in een andere realiteit. Telewerken werd de norm en de meeste ondernemers waren daar niet, of onvoldoende op voorbereid. Het was voor iedereen een kwestie van overleven. Ik zou het kunnen hebben over digitalisering en het gebrek daaraan bij veel ondernemingen, maar in dit artikel wil ik vooral focussen op het menselijke aspect en de impact van thuiswerken op de bedrijfscultuur.

Snakken naar verbroedering

Thuiswerken was niet zomaar een noodzaak. Vanaf dag één zagen de media het als een uitgelezen kans om het positieve ervan te onderstrepen als hoeksteen van het nieuwe werken in postcoronatijden. Een nieuwe heilige werd zomaar zalig verklaard.

Enkele maanden later werd ik als ondernemer vooral geconfronteerd met teams en medewerkers - zowel in mijn eigen ondernemingen als in andere bedrijven - die opnieuw snakten naar verbroedering in een professioneel kader. Mensen verloren massaal verbinding met de collegialiteit op de werkvloer. Eens lachen met een goeie mop of even je ei kwijt kunnen tijdens de lunchpauze, die momenten moesten van de ene dag op de andere plaatsmaken voor een gevoel van eenzaamheid, op een zolderkamer met lelijk behangpapier. Als klap op de vuurpijl werd thuiswerk door sommigen onder ons gecombineerd met een voltijdse duobaan als kinderanimator en leerkracht. Om maar te zeggen dat de nieuwe realiteit geen verhaal is van enkel rozengeur en maneschijn.

Het was dan ook een verademing voor velen toen de kantoordeuren – onder veilige omstandigheden – weer open mochten, en we weer elke dag dankbaar in de files mochten aanschuiven richting ons fysieke kantoor. Het blij weerzien met onze collega’s voelde zeer goed aan.

De euforie was echter van korte duur. Want vandaag komt, met de verplichting sluiting van de horeca, de dreiging van dat verschrikkelijke lockdown-monster weer akelig dichterbij. Zeker nu telewerken opnieuw de norm is.

Solitair bestaan van een ondernemer

De verschillen tussen mensen worden zeer tastbaar. Als ondernemer staan we er vaak te weinig bij stil dat onze leefwereld sterk afwijkt van het ‘normale’. Persoonlijk geniet ik van de afzondering - of noem het de eenzaamheid - van het ondernemerschap. Ik werk zoveel ik kan vanuit mijn thuiskantoor, ook ook in het pre-coronatijdperk was dat al zo. Omdat ik er beter dan waar ook de rust bewaar en ik er ongestoord werken aan de groei van mijn ondernemingen.

Wanneer ik thuis werk, bereik ik maximaal resultaat en word ik niet meegesleurd in de dagelijkse lawine aan medewerkers die, positief bedoeld, mijn tijd opvreten en mijn aandacht opeisen voor zaken die me weerhouden van de taken die ik eigenlijk eerst moet doen.

We zijn als ondernemer gewend aan de gepaarde eenzaamheid die deel uitmaakt van onze rol in de maatschappij. Maar we zijn ook een minderheid die bewust voor dit solitaire bestaan kiest. Het feit dat de grote meerderheid van onze medewerkers en teams niet gewend waren aan die eenzaamheid hebben vele ondernemers - ook ikzelf - zwaar onderschat.

De grootste social distance is het isolement

De échte social distance is niet zozeer de anderhalve meter die we overal moeten respecteren, maar het isolement van elkaar niet meer in levende lijve te zien. En net daar komt een echte zwakte van veel organisaties naar boven.

Ik coach al jaren ondernemers – eerst als consultant, daarna als spreker – naar de optimale bedrijfscultuur binnen hun organisatie. En telkens weer stel ik vast dat een degelijke overlegstructuur compleet ontbreekt. In de doorsnee kmo mag je als medewerker al blij zijn dat je één keertje per jaar een evaluatiegesprek krijgt, dat dan meestal nog met haken en ogen aan elkaar hangt. Tijd voor structurele overlegmomenten is er doorgaans niet. En de ondernemer? Die ploegde voort.

De ondernemingen die dit jaar echt klappen hebben gekregen, zijn vaak in deze categorie terug te vinden. Er was op voorhand geen gestructureerd overleg, geen transparantie, geen gezamenlijk doel. Als je dan ineens nog allemaal moet opzetten omwille van een gewijzigde realiteit, dan vis je hopeloos achter het net. Zelfs bedrijven die al langer inzetten op een degelijke overlegstructuur hadden doorgaans moeilijkheden met het vinden van een werkbare digitale vorm voor de bestaande communicatiestructuur.

In tijden van grotere fysieke afstand wordt het water troebel. Het is dus cruciaal dat jij met je organisatie duidelijk inzet op een richting, een missie, een doel. Dat je duidelijk de spelregels afbakent om die doelen te bereiken en dat je daarin alle lagen van je organisatie maximaal betrekt.

Knock-out of comeback?

Als ondernemer willen we toch allemaal medewerkers die verantwoordelijkheid nemen? Ownership is niet voor niets een modewoord in de HR-sector. Maar wat vele ondernemers vergeten, is dat dit ownership er pas komt als jij daartoe het platform creëert. En dat doe je door op regelmatige tijdstippen een transparante communicatie in te lassen. Waarbij je een duidelijke visie uiteenzet zodat iedereen weet waar we samen naartoe gaan. Waarbij je ook terugblikt op de voorbije periode, en in hoeverre we onze doelen hebben bereikt. Wat zijn de resultaten? Wat zijn onze overwinningen? En waar hebben we gefaald?

Minstens even belangrijk is dat je daarvoor een veilig kader creëert. Waarmee ik niet gezegd heb dat je elke maand de balans van je boekhouder op tafel moet gooien. Dat zaait alleen maar angst, of een tsunami aan aanvragen voor opslag wanneer blijkt dat de organisatie winst heeft gemaakt. Neen, spreek in trends, percentages, groei of daling, scores,… Wees transparant maar neem de veiligheid niet weg.

Plan vaste contactmomenten met je team en bespreek niet alleen de operationele zaken. Praat ook over de grote lijnen en de ambities, of hoe het bedrijf zich beweegt door deze woelige periode. Durf kwetsbaar te zijn.

Zeker als je vandaag in de getroffen sectoren zit waar werken helemaal uitgesloten is, kan je maar beter de relatie met je team onderhouden. Plan om de zoveel tijd eens een korte call met het ganse team, zodat je elkaar nog eens ziet en hoort. Het zal de opstart nadien zoveel makkelijker maken.

Blind thuiswerk

Ik ben helemaal niet tegen thuiswerk. Integendeel, ik juich het zelfs toe. Zolang het de mensen faciliteert en een meerwaarde is voor hun work-life balans. Vertrouwen op afstand moet kunnen in de wereld van vandaag. De valkuil is dat mensen gaan vervreemden van elkaar en van het bedrijf. Dan wordt thuiswerken plots een bulldozer die alles onderuit haalt waar je zolang aan hebt gebouwd. Het wordt een zaaibodem voor frustraties en tegenkantingen, en voor je het weet zit je in een ‘wij tegen zij’-verhaal waar je absoluut van moet wegsturen.

Dus bij deze een warme oproep aan werknemers en werkgevers. Steun elkaar in deze afstandelijke tijden en heb respect voor de rol die we elk apart moeten opnemen om het geheel draaiende te houden. Het geheime ingrediënt voor langdurige positieve samenwerkingen? Gun elkaar elke dag opnieuw het recht om de dingen morgen anders te zien dan gisteren.