Wat Hillary Clinton mij leerde over de vrouwelijke stem in leiderschap

Onlangs zag ik op tv een documentaire over het leven van Hillary Clinton. Ik leerde hoe ze in de jaren ’80 moest opboksen tegen allerlei voordelen over hoe een een gouverneursvrouw zich moest kleden en gedragen. Meer verbaasd was ik over hoe ze in 2008 geen kans maakte als potentiële presidentskandidate omdat ze niet gezien werd als een sterke kandidate, net omdat ze een vrouw was! En dat is nog maar 12 jaar geleden! Het deed me nadenken over het effect van emancipatie op de vrouwelijke stem. En laat dat nu net mijn favoriete thema zijn!

Het kleine meisje of de kwade tante?

Ik kom in mijn werk als stemfluisteraar heel vaak ondernemende vrouwen tegen. Straffe madammen met een sterke visie, missie en/of verhaal. Ik zie vrouwen die zeer onderlegd zijn in hun vakgebied en de nodige skills hebben om het te maken. Alleen hun stem wil (nog) niet mee in dit verhaal. Wanneer ik mijn werk overschouw, merk ik dat er vaak twee soorten stemgebruik bij vrouwen uitspringen. Ik plaats ze hieronder even uitvergroot na elkaar.

1. Enerzijds is er de stem van het kleine meisje. De stem van het kleine meisje klinkt zacht, lief, stil, alsof ze op deze manier telkens goedkeuring vraagt. Volwassen vrouwen waarvan hun stem niet mee evolueerde met de kennis en ervaring die ze opbouwden, worden vaak niet gehoord, noch au sérieux genomen.
2. Daarnaast staat de overtuigende stem, de stem van de activiste of zelfs de kwade tante. Deze stem staat onder (adem)druk en gaat vaak gepaard met een snelle hartslag en hoge borstademhaling. De stem klinkt hoog, luid en scherp, alsof ze zich constant moet verweren en bewijzen. Door de constante druk klinkt de stem hoog en schel waardoor ze niet gehoord wordt. Oren van de luisteraars sluiten zich voor te hoge, scherpe tonen.

De stem van leiderschap

Op zich is het niet verwonderlijk dat beide stemmen zo vaak voorkomen. Wanneer je de geschiedenis van leiderschap onder de loep neemt, dan is het spreken vanuit overtuiging en druk mainstream. Leiders (veelal politieke leiders) willen hun publiek overtuigen door te spreken met ademdruk, waardoor bepaalde woorden sterker klinken dan andere of ze zetten druk op hun stem om het publiek onder druk te zetten. Er bestaan ook voorbeelden genoeg van leiders die roepen terwijl ze hun publiek toespreken.

Ik ga hier nu even kort door de bocht (lees zeker ook het artikel rond stem en inspirerend leiderschap) en bekijk even de invloed van dit mainstream publiek spreken op vrouwelijke stemmen en leiderschap.

1. Niemand heeft vrouwen (of mannen) geleerd hoe onze stem te gebruiken hoe onze stem kan klinken. We leren kinderen woorden en zinnen wanneer we hen leren praten. Nooit ligt de focus op het gebruik van de stem en de mogelijkheden ervan, waardoor meisjes veelal de stem van hun moeder of de mensen rondom hen kopiëren.
2. Anatomisch gezien ligt de stem bij vrouwen hoger in het strottenhoofd en zijn de stembanden korter dan bij de mannen. Hierdoor hebben vrouwen algemeen een hogere klank dan mannen. Wanneer zij, net als mannelijke leiders, druk op hun stem zetten schiet de toon nog meer in de hoogte en zal de stem scheller of scherper klinken. Hierdoor wordt de stem niet gehoord. Oren van de luisteraars sluiten zich voor te hoge, scherpe tonen.
3. Lange tijd werd er in publieke omgevingen aangenomen dat vrouwen als mannen moesten klinken om gehoord te worden en impact te maken. Het effect was dat vrouwen plots op een veel lagere toon gingen spreken, waardoor ze hun authentieke stem verloren en vaak extra druk om de stem zet. Iets waarvan mijn haren rechtop komen te staan. Persoonlijk ben ik er meer voorstander van om te spreken op je eigen toon en de resonantie (in je borstregister) te vergroten. In onderstaande video heb ik het daar uitgebreid over.

Een pleidooi voor resonantie

Wie al artikels van mij heeft gelezen, weet dat ik een grote voorstander ben van de kracht van resonantie. In plaats van je stem te veranderen, help ik om ze te verrijken. Hoe meer resonantie in je stem, hoe groter het bereik van je klank én van je boodschap. Resonantie is de trilling, de vibratie in je stem en in je lichaam. Je lichaam als klankkast.

De meeste mensen spreken met een beperkte resonantie in de keel (waar de stem zich bevindt) en de mond (waar de klank je lichaam verlaat), terwijl je stem ook kan resoneren in je borst- en kopregister. Hoe groter het bereik van je klank in het lichaam, hoe meer warmte, diepgang, volume, duidelijkheid en inspiratie in je stem en jouw spreken. Met als resultaat dat het publiek aan jouw lippen zal hangen.

Daarbij is het zeer belangrijk om je eigen stem en toon te ontwikkelen. Je stem is de luidspreker van je persoonlijkheid, je ziel, jouw stijl. Je hoeft heus niet anders te spreken, wel hoor ik je graag alle registers opentrekken om jouw boodschap te laten horen. Om dit te bekomen is het nodig om de (adem)druk die op je stem rust, te verminderen zodat je stem vrijer kan klinken. Vaak helpt het om gewoon iets trager te spreken waardoor je stem rustiger zal klinken.

Feminine of masculine?

Een grappig toeval speelde zich onlangs af, tijdens een sessie met een (nota bene mannelijke) klant. Hij sprak met veel druk, vooral bij de medeklinkers waardoor hij vaak te weinig lucht had om tot het einde van zijn zin verstaanbaar te zijn. Ik raadde hem aan om iets trager te spreker door meer ruimte te geven aan de klinkers, naast de dominante medeklinkers. Het werkte meteen. Er was meer resonantie hoorbaar en zijn stem klonk dieper, warmer en zachter. Waarop hij zei: “Dit klinkt zo vrouwelijk.” Zo had ik het zelf nog niet bekeken.

Resonantie is voor mij genderonafhankelijk. Mannen zijn evenzeer gebaat bij meer resonantie bij het spreken zodat ze hun stem minder belasten en meer gehoord worden. Ik zie veel mannen die evenzeer hun stem onder druk zetten en hun stem weggeven waardoor hun boodschap aan kracht verliest.

Resonantie vergroot het bereik van je stem. Het is de lijm tussen je woorden en de lijm tussen jou en je luisteraar(s). Toch was de opmerking van bovengenoemde klant niet zo verwonderlijk, zeker wanneer je de geschiedenis van leiderschap bekijkt, waarbij spreken onder druk het voorbeeld is. Gelukkig hoor ik meer en meer de shift van spreken onder druk naar duurzaam of resonerend spreken in het publiek en ondernemend leiderschap.

Het is dan ook mijn persoonlijke missie om meer mooie, resonerende, duurzame stemmen in de wereld te brengen.