We nemen onszelf te veel au sérieux als spreker en dat is voor niks nodig

Je herkent het vast wel. Het voorstellingsrondje, de spanning die opbouwt tot het eindelijk aan jou is om jezelf voor te stellen aan de groep. Of wanneer je plots wordt gevraagd om ‘een klein woordje te zeggen’ aan het begin van de receptie. Misschien herken jij het op momenten dat er iemand op een netwerkevent aan je vraagt: ‘Vertel eens, wat doe jij nu eigenlijk?’ All eyes on you. En dan gaan we hard nadenken over wat we juist willen zeggen, of wat juist niet. Misschien begin je te versnellen en wat te ratelen en ben je blij wanneer het woord naar iemand anders kan gaan. Dit is geen pleidooi voor je-m’en-foutisme, wel een zachte aanmoediging om het perfectionisme los te laten wanneer het aankomt op spreken voor publiek.

Ik herinner me nog levendig de eerste groepstraining die ik gaf. Ik was net afgestudeerd als logopediste en stond voor een groep docenten. Met steekkaarten in de hand en een goed ingestudeerde tekst zou ik hen een uur lang entertainen met het onderwerp ‘stemhygiëne’. Dat is meteen de eerste les die ik leerde: Kies een aantrekkelijke titel. ‘Stemhygiëne’ was dat duidelijk niet.

‘Aandachtige luisterhouding’

Die lezing is intussen 10 jaar geleden, maar ik zie hem nog zo zitten in het publiek: de ietwat nors uitziende man. Armen gekruist, bedenkelijke blik. Daar sta je dan vooraan, als groentje. Enfin, zo voelde ik me op dat moment absoluut). Tijdens het spreken ging mijn volledige focus naar hem. Ik zag de andere mensen in de ruimte niet meer. Daardoor voelde ik me steeds onzekerder, begon te versnellen, struikelde over mijn woorden en was uiteindelijk opgelucht dat het uur voorbij was.

Achteraf raapte ik al mijn moed bij elkaar om de man aan te spreken. Ik vroeg of hij het misschien niet eens was met wat ik vertelde. Hij viel -gelukkig- compleet uit de lucht en repliceerde (letterlijk): ‘Maar meiske toch, het was heel boeiend. Dat is gewoon mijn aandachtige luisterhouding.’ Sindsdien kijk ik op een andere manier naar de gelaatsuitdrukking en lichaamstaal van mijn publiek.

Jouw waarheid

Hoe komt het toch dat we zoveel geven om wat anderen van ons denken? Mensen verzamelen niet eenvoudigweg feiten. We zijn voortdurend bezig met het interpreteren van deze feiten om er een verhaal van te maken dat voor ons klopt, om de wereld rondom ons te verklaren. Dat is hoe wij leren. Die overtuigingen geven betekenis aan de zaken die gebeuren.

Vergelijk het met de bril die je opzet waarmee je naar de wereld kijkt. En jouw wereldbeeld is jouw waarheid: voor jou klopt dat altijd. Je gaat onbewust op zoek naar manieren, feitjes en verklaringen die jouw wereldbeeld bevestigen. Met jouw bril kijk je ook in de spiegel, dus ook over jezelf vorm je een mening, een beeld.

Uiteraard is het volkomen normaal gevoelens en meningen te koppelen aan wat we zien en meemaken, maar wees je ervan bewust dat die gedachten je soms niet vooruithelpen.

Sabotagevragen

Stel dat je een presentatie gaat geven, overkomt het jou dan ook dat een heleboel doemscenario’s in gedachten opkomen? Wat als ik mijn tekst vergeet? Wat als het publiek het niet boeiend vindt? Misschien ben ik toch niet de juiste persoon voor deze klus. Had ik dit voorstel niet beter afgeslagen? Vorige keer had ik een black-out, zou dat nog eens voorvallen? Dit zijn stuk voor stuk ‘sabotagevragen’ en ze hebben de eigenschap om het zelfvertrouwen van een spreker onmiddellijk te kelderen.

Neem het voorbeeld van iemand in je publiek die begint te gapen, iemand anders die meerdere keren naar zijn gsm kijkt, of die ene persoon die je met een niet-begrijpende frons aanstaart tijdens je presentatie. Wanneer je je onzeker voelt, is de kans heel groot dat deze signalen je gevoel versterken. Je gelooft je gedachten en je gedraagt je ernaar, waardoor het stressniveau blijft stijgen en je dit ook uitstraalt.

Het spotlight-effect

Wees je innerlijke criticus te slim af en daag je brein uit om met betere, helpende gedachten te komen. Hoe kun je deze signalen uit je publiek omdenken?
Kan het zijn dat die gapende persoon een slechte nacht achter de rug heeft of misschien last heeft van een jetlag? De gsm-kijker heeft misschien een dochtertje dat voor het eerst bij de onthaalmoeder is en hij wil graag checken hoe het met haar gaat. En die niet-begrijpende frons…

Ben je zelf al eens nagegaan hoe jouw ‘luistergezicht’ eruitziet als je ergens een presentatie bijwoont? Zonder het te weten stralen we soms heel verwarrende signalen uit. Zo is de persoon met de norse frons waarschijnlijk de nieuwe informatie aan het verwerken.

Zelfs nadat je een hartig woordje hebt gesproken met je interne criticus, blijft het spreken voor publiek wel een spannende gebeurtenis. Je geeft jezelf een stukje bloot, het publiek ziet jou, hoort je stem en komt te weten wat je wil vertellen. Heel veel mensen voelen zich dan ook heel erg bekeken wanneer ze het woord nemen, onder een spotlight geplaatst worden. Dit heet niet voor niets het ‘spotlight-effect’.

Perfectionisme loslaten

We overschatten de mate waarin andere mensen op ons letten, zeker wanneer we het woord nemen voor een publiek. Als je je dan bijvoorbeeld verspreekt, blijf je daar zelf vaak nog een hele tijd over piekeren. Maar eigenlijk zijn de andere mensen daar helemaal niet zo mee bezig, waarschijnlijk hebben ze het niet eens opgemerkt of zijn ze het al snel vergeten.

Bij het opnemen van video’s geldt hetzelfde. Hoe vaak begin jij opnieuw omdat je je verspreekt, net iets te lang pauzeert of ‘euh’ zei? En hoe vaak wis je een opname omdat je zelf vindt dat je haar niet goed ligt of omdat je iets futiels opmerkt waar de kijker zich misschien zou kunnen aan ergeren? Dit is geen pleidooi voor ondermaatse video’s of je-m’en-foutisme, maar wel een oproep om dat perfectionisme een beetje los te laten.

Echt niemand zit te wachten tot jij als spreker een uitschuiver maakt. Mensen luisteren naar jou omdat ze willen horen wat jij te vertellen hebt. Ze zijn begaan met de boodschap. Dus lighten up, wees je beste zelf en sta jezelf toe te genieten van de spreektijd die je krijgt.

Kennis en inzichten delen

Het is de droom van iedere spreker: hoe kun je spreken met impact? Je droomt ervan om in verbinding met je publiek of gesprekspartner op een inspirerende manier te spreken. Je zou zo graag zonder zenuwen voor een groep staan en je volgende presentaties geven zonder klamme handen, trillende stem of black-out. Je weet dat je een verhaal te vertellen hebt.

Maar hoe kun je dit verhaal op de juiste manier structureren, vertellen en presenteren? Want als je niet voluit ‘ja’ zegt op de mogelijkheid om te spreken voor een publiek, het woord te nemen tijdens de vergadering of om de juiste mensen aan te spreken op een netwerkevent, dan mis je belangrijke kansen.

Er lopen zoveel mensen met geweldige ideeën rond op deze aardbol. Verborgen talenten, nog niet ontdekte genieën of gewoon bekwame mensen met krachtige inzichten of een missie waar ze voluit willen voor gaan.

Spreken in het openbaar is de manier om kennis en inzichten te delen, mensen enthousiast te maken, te ontroeren en te overtuigen. Je bereikt meer door te spreken dan door wat je ooit op papier zou kunnen zetten. En toch bereiken veel van deze ideeën niet het grote publiek, nemen niet die mensen de microfoon vast, horen we hun pitch niet tijdens een talentenjacht en staan zij niet vooraan om hun kennis te delen met anderen.

Wel, ik ben blij dat je dit artikel las en ben nu vooral benieuwd hoe jij stappen gaat zetten om meer te gaan genieten van de spreektijd die je krijgt.