Zoekende leider Joost Callens: “Ik denk dat het noodzakelijk is om regelmatig eens uit het systeem te stappen”

Joost Callens wandelde in 2017 zijn Camino van Petegem-aan-de-Leie naar Santiago de Compostella. De grote baas van bouwbedrijf Durabrik bespiegelt daarover in zijn nieuwe boek. ‘De zoekende leider’ is een uitnodiging om op zoek te gaan naar de eigen kern of ikigai. “Ik denk dat het noodzakelijk is om regelmatig eens uit het systeem te stappen. Zo’n tocht is in feite één langgerekte meditatie, mentaal is het een enorme verfrissing. Het is goed om je eigen bron continu water te geven. Die mag je nooit laten opdrogen.”

Joost Callens proefde tien jaar geleden al eens van de magie van de Camino. Met het management van zijn bedrijf Durabrik ging hij vijf dagen op pelgrimstocht van Pamplona naar Los Arcos. Toen wist hij: dit wil ik ooit nog eens doen, maar dan alleen. Dus deed hij zichzelf voor zijn vijftigste verjaardag drie maanden stilte en tweeduizend zeshonderd kilometer overpeinzing cadeau. Een groot doel had hij niet, wel een verlangen.

“Toen ik vertrok, waren een aantal thema’s in mijn leven niet helemaal in balans. Die heb ik meegenomen op mijn pad. Mijn reis is zeker een manier geweest om een aantal beslissingen te nemen over wat ik wel of niet wilde verderzetten.”

Twee onderbroeken en een goed gesprek

De pelgrimsreiziger begint in de zomer van 2017 aan zijn tocht. Hij draagt een rugzak van zeventien kilo met zich mee. Te zwaar, zal hij ondervinden. Leesboek en reserveschoenen gaan al snel overboord. Van elk stuk kledij heeft hij maar één reserve. Onderbroek en sokken zal hij elke dag uitwassen. Hij heeft weinig dingen op voorhand gepland. Een slaapplaats zal hij onderweg wel vinden. Alleen de route ligt in grote lijnen vast, net als de indeling van zijn dag. “Iedere ochtend stond ik om zes uur op, zocht een bakker, kocht een stokbrood en wat hesp voor het middagmaal, sloeg water in en dan was ik weg voor een hele dag stappen.”

Het weer zit mee, de fysieke ongemakken blijven beperkt. Om de eenzaamheid een neus te zetten, heeft Callens vooraf een slim schema uitgekiend. Hij zal telkens een week lang alleen op pad zijn, om zich vervolgens twee dagen te laten vergezellen door een tochtgenoot. “De Camino diende zich aan als een geweldig mooie kans om in gesprek te gaan met een aantal mensen die van betekenis zijn in mijn leven. Dus heb ik onder andere mijn zonen uitgenodigd om met me mee te stappen, mijn ouders, enkele vrienden en mijn teamleden. Iedereen aan wie ik de vraag stelde, heeft spontaan toegezegd.”

Ikigai

Het gaat in de gesprekken niet bepaald over het weer of over het schoolrapport van de kinderen. “Heel toevallig had ik een paar maanden voor mijn vertrek een boekje gelezen met als titel: ‘Ikigai. Het Japanse geheim voor een lang en gelukkig leven’ van Francesc Miralles en Hector Garcia. In essentie gaat ikigai over een leven dat de moeite waard is. Over die raison d’être heb ik het met haast elk van mijn metgezellen gehad.”

“Ikigai ontstaat in de verbinding van vier elementen. Kort uitgelegd: als datgene waar je van houdt, samenvalt met datgene waar je goed in bent, dan zit je echt in je passie. Kan je voor je bezigheden ook de nodige erkenning en vergoeding krijgen, dan kan je er jouw beroep van maken. Als je daar voor anderen iets mee kan betekenen, dan wordt het jouw missie. En kan je betaald worden voor wat de wereld nodig heeft, dan vind je daarin je roeping.”

Op het kruispunt van passie, beroep, missie en roeping zit je werkelijke kern, legt Callens uit. Je ikigai dus. “Heel boeiend was het voor mij om daarmee aan de slag te gaan in mijn gesprekken. Sommige mensen bleken goed te worden betaald voor hun professionele bezigheden, maar vonden er te weinig maatschappelijke relevantie in terug. Anderen kregen voor hun passie dan weer niet de juiste erkenning of verloning. Ik heb ontdekt dat het allesbehalve evident is om op alle vier de vragen volmondig ja te kunnen zeggen. Ik kan alleen maar dankbaar zijn dat ik heb kunnen voelen wat een ontzettende geluksvogel ik daarin ben.”

Gestolen tijd

Toch waren de drie maanden waarin de bedrijfsleider zich ‘vrijkocht’ van zijn taken geen luxe, wel een noodzakelijke stap om de balans te herstellen. “Ik besef ook wel dat mijn tocht een privilege is geweest. Niet iedereen is ertoe in staat om zijn job of leven zomaar voor een tijdje achter zich te laten. En toch, tijd is dikwijls een excuus. Ik ben nogal wat bedrijfsleiders tegengekomen die me zeiden: zoiets zou ik niet kunnen in mijn bedrijf. Ah, is dat zo? (mijmert) Ik denk dat het noodzakelijk is om regelmatig eens uit het systeem te stappen. We kennen geen time-outs meer in onze maatschappij. De social media en onze smartphone activeren onze hersenen constant. Terwijl: af en toe onbekommerd nietsdoen is zo belangrijk om terug op een goede manier in connectie te komen met jezelf en met anderen.”

“Het is goed om je eigen bron continu water te geven. Die mag je nooit laten opdrogen. Mentaal is zo’n tocht een enorme verfrissing. Het is in feite één langgerekte meditatie. Na een paar dagen daalt de verstilling vanzelf in, je vindt de verdieping en voelt de magie van het pad. De stilte is daarin cruciaal. Ook in mijn ontmoetingen met anderen heb ik dat ervaren. We hebben de neiging – ook ik nu in dit gesprek – om alles vol te willen praten. Het is nochtans zinvol om, als je iemand een boodschap te geven hebt, die niet te willen verpakken in allerlei woorden, maar ze gewoon te brengen en rustig te laten binnenkomen.”

Kwetsbaarheid en kracht

Functioneringsgesprekken doet hij nooit in een bureau, vertelt Callens, maar altijd wandelend in de natuur. En een vergadering start hij altijd met een moment van stilte. “Zo krijgen mensen even de gelegenheid om bij zichzelf te voelen: wat wil ik delen, wat heb ik nodig om écht in deze meeting aanwezig te kunnen zijn. En dat helpt. Die open ruimte moet je als leider kunnen scheppen. Het gaat om een soort kwetsbaarheid die je bij anderen en ook bij jezelf moet kunnen toelaten. Hoe langer ik in het bedrijfsleven sta, hoe meer ik merk dat sterke leiders net die mensen zijn die erin slagen om kwetsbaarheid met kracht te combineren. Noem het zorgzaamheid en daadkracht, als je wil.”

“Je het wel degelijk die mix nodig. Met alleen kwetsbaarheid gaan de dingen niet vooruit. En alleen maar daadkracht houdt het risico in dat je de mensen niet mee hebt. Het is precies het evenwicht dat veiligheid doet ontstaan. En eens die er is, komen mensen met hun authentieke geluid. Ze voelen: het is veilig om met mijn kleine stemmetjes te komen. Als leidinggevenden er daarentegen niet in slagen om dat vertrouwen en die geborgenheid te creëren, dan gaan mensen weg van hun eigen kern en riskeren ze om zichzelf te verbranden of op te branden.”

Hartsverbinding

Leiderschap vereist visie, charisma en hartsverbinding om de eigen medewerkers te enthousiasmeren, stelt Callens in zijn boek. Want als je zelf als leider niet passioneel, integer en kwetsbaar bent, hoe kun je dan verwachten dat je medewerkers het wel zijn? “Een woord dat ik ontdekt heb op mijn tocht is puurheid. De natuur is puur, die bedriegt niet.”

“Ik herken die puurheid ook bij mijn jongste zoon Toon, die geboren is met een hersenletsel. Mensen met een verstandelijke beperking zijn vaak zo’n fantastisch pure mensen. Ze tonen zich zoals ze zijn en kennen geen manipulatie of opportunisme. Ze leven vandaag, niet gisteren of morgen. Van die authenticiteit en puurheid kunnen we in onze maatschappij nog zoveel leren.”

“Als ik met dit boek een lans wil breken, dan is het om nog meer liefde toe te laten in het bedrijfsleven. Ik denk dat leiders zich vaker zouden moeten afvragen: hoeveel échte hartsverbinding voel ik met mijn teamleden? Hoe graag zie ik mijn mensen? Volgens mij is liefde het juiste antwoord op de diepe pijn die veel mensen vandaag voelen en die toch voor een stukje maatschappelijk is. It’s all about love. Daarmee eindigt mijn laatste hoofdstuk. Voor mij is dat ook de perfecte samenvatting van mijn Camino.”