Hoe corona Isabel De Clercq aanzette tot het schrijven van een manifest over hybride werken: “Ik zie geen zwart-witverhaal maar de rijkdom die schuilt in vele tinten grijs”

In maart 2020 bracht de coronacrisis onze wereld hortend en stotend tot stilstand. Maandenlang leefden, groeiden, droomden en werkten we tussen de vier muren van ons eigen veilige nest. Collectief kwamen we in een nieuwe realiteit terecht die een stuk trager kabbelde, maar waarin wel dezelfde productiviteit van ons werd verwacht. “Van de ene dag op de andere is het you, yourself & your job, en dat legt bepaalde pijnpunten bloot. Als je niet naar buiten kan, moet je naar binnen keren”, zegt Isabel De Clercq, auteur van het kersverse boek ‘Het Hybride Werken. Een Manifest’.

Corona als vergrootglas

En laat dat nu precies zijn hoe De Clercq zelf ook de lockdown doorbracht. Enkele maanden eerder had ze het kerstkaartje van haar moeder met daarop de boodschap ‘tijd voor een nieuw boek!’ nog lachend aan de kant gelegd. Maar zodra het virus van zich liet horen, kroop ze achter haar schrijftafel.

Met ‘Het Hybride Werken’ schreef Isabel De Clercq een manifest dat in 7 praktische suggesties een hoopvolle blik werpt op ons werkleven na de pandemie. “Er was geen houden aan”, vertelt ze. “Het moest er gewoon uit. Het is natuurlijk nu een relevant onderwerp en daar wou ik me vol overgave op storten. Eén van de boodschappen van mijn boek is het volgende: corona was een vergrootglas. Wat voor de crisis eigenlijk ook al fout liep, wordt nu voor iedereen zichtbaar. En dat zorgt hopelijk voor een nieuwe start.”

In ‘Het Hybride Werken. Een Manifest’ schetst De Clercq hoe die nieuwe start er zou kunnen uitzien. Ze beschrijft een alternatieve kijk op werk die in teken staat van geluk, flexibiliteit en zelfbeschikking. Want dat hybride werken, dat staat voor digitaal én face-to-face. Verbinden én deconnecteren. Voor focustijd, asynchrone samenwerking en zelfreflectie. Geen gedwongen kantooruren, geen vergaderingen die net zo goed e-mails hadden kunnen zijn, maar een slimme combinatie van werkmethodes die onze levens verrijken en niet verzwaren.

Yin en yang: een verhaal van complementariteit

In het debat over de terugkeer naar ‘het nieuwe normaal’ staan heel wat meningen lijnrecht tegenover elkaar. Sommigen zien in telewerken de heilige graal, anderen pleiten voor een dringende terugkeer naar de status quo. Met haar hybride focus zorgt De Clercq voor enige nuance. “Soms twijfel ik of deze pandemie écht iets kan veranderen. Onze werkcultuur zit in veel mensen zo diep verankerd dat ze het moeilijk vinden zich een andere aanpak voor te stellen. Maar toch ben ik ook hoopvol. Ik zie geen zwart-witverhaal, maar de rijkdom die schuilt in vele tinten grijs.”

Toch beseft ze ook dat echte, duurzame verandering niet alleen door grijstinten gedreven kan worden. Verandering kost namelijk energie, en mensen hebben van nature de neiging zich te wentelen in de status quo. “Het is een stuk makkelijker om alles z’n oude gangetje te laten gaan”, beseft ook De Clercq. “Alleen wil dat niet zeggen dat we daar gelukkiger van worden. Om voor verandering te zorgen, zullen organisaties een sterk standpunt moeten innemen. Wie een kant kiest, landt mogelijk ergens in het midden. Maar als je uitgangspunt al aarzelend is, dan verandert er helemaal niets.”

De zoektocht naar maximaal werkgeluk

Een sterk gevoel van zelfbewustzijn zit haar in het bloed. Als kind al zag Isabel De Clercq dat zelfs haar grootmoeder vastberaden haar eigen boontjes dopte, wat in die tijd nog geen evidentie was. Ze is er dan ook van overtuigd dat je lot kneedbaar is, zolang je het zelf in eigen handen wil nemen. Dit streven naar autonomie vindt ze een essentieel onderdeel van het hybride werkmodel. “Het gaat erom een context te creëren waarin jij je goed voelt. Om proactief op zoek te gaan naar wat voor jou werkt en hoe je toegevoegde waarde kan bieden. We moeten af van de aangeleerde hulpeloosheid die de medewerker van vandaag zo typeert, en alles inzetten op maximaal werkgeluk.”

Om het belang van zelfbeschikking in een werkcontext te staven refereert De Clercq naar de zelfdeterminatietheorie van psychologen Edward L. Deci en Richard M. Ryan. Volgens die theorie zijn mensen gelukkiger en productiever in omgevingen die aan drie psychologische basisbehoeften voldoen. De eerste - autonomie - staat voor de mogelijkheid het eigen gedrag te kunnen bepalen. Het tweede - verbondenheid - spreekt voor zich: het gaat over het gevoel verbonden te zijn met anderen én een hoger doel. Competentie - de laatste pijler - staat dan weer voor het inzetten en ontwikkelen van persoonlijke talenten. In het hybride werken ziet Isabel De Clercq een werkmethode die zelfbewust zijn - een noodzakelijke voorwaarde voor autonomie - in de hand werkt, een omgeving van levenslang leren creëert, en mensen het gevoel geeft ergens bij te horen.

De piëdestal van de koffiemachine

Laat ons even inzoomen op één van die drie noden: verbinding. Want ook zij die wél pleiten voor een terugkeer naar het traditionele kantoorleven halen verbinding vaak aan als argument. Dat er aan de koffiemachine de beste ideeën ontstaan, hoor je wel eens. Maar ook daar is De Clercq het niet helemaal mee eens. “Natuurlijk is een babbel bij de koffie waardevol. Maar als het gaat om ideeën bedenken en waarde creëren voor de klant, dan is de koffiemachine niet de meest geschikte plek. Mensen uit dezelfde organisatie herkauwen wat ze gewoon zijn te horen. Om echt te kunnen innoveren moet je naar buiten kijken.”

In haar boek neemt ze uitgebreid onder de loep hoe verbinding er wél kan uitzien. Aan de hand van de theorieën van psycholoog Michael F. Steger en management goeroe Peter Drucker onderzoekt De Clercq hoe het hybride werken een gevoel van verbondenheid in de hand werkt. “Dat hogere doel, de wetenschap dat jouw bijdrage ertoe doet, een match tussen jouw waarden en die van je organisatie, het feit dat je jezelf in je werk verder kan ontplooien, die vier elementen samen zorgen voor een sterke verbinding”, schrijft ze.

Een boodschap van hoop maar ook lichte twijfel

Hoe onze toekomst er op werkvlak écht uitziet, daar hebben we voorlopig het raden naar. Maar met ‘Het Hybride Werken. Een Manifest’ biedt Isabel De Clercq ons een hoopvol relaas boordevol schwung en joie de vivre dat tegelijk ook noopt tot nadenken.

In de vorm van 7 praktische suggesties schrijft ze een boeiende en heldere handleiding voor een gelukkiger, autonomer en productiever werkleven bij elkaar - en daar kunnen we haar alleen maar dankbaar voor zijn. De auteur zelf ziet het alvast rooskleurig in, maar zoals ze het zelf verwoordt: “De tijd zal uitwijzen of de mayonaise pakt.”