Michel Akkermans overschouwt het Belgische start-up landschap: “Ondernemen moet nu ook geen lifestyle-activiteit worden”

(Photo by Lieven Van Assche)

Aan jonge ondernemers geen gebrek in ons land maar het ontbreekt hen soms aan een uitgesproken focus op de markt en op klanten, vindt serial entrepreneur én venture capitalist Michel Akkermans. De oprichter van FICS - volgens Akkermans de allereerste unicorn in ons land - en van het succesvolle fintechbedrijf Clear2Pay, kent de Belgische start-upscène als zijn broekzak en was de voorbije jaren bijzonder actief als bestuurder en investeerder (onder meer bij Volta Ventures). “Iedere ondernemer heeft het recht te falen, maar laat ons daar nu ook geen cultus rond opbouwen.”

Eind jaren tachtig – hij was toen amper 28 - richtte Michel Akkermans zijn eerste bedrijf op: FICS, gespecialiseerd in software voor de financiële sector. Hij was op dat moment nog aan de slag bij JP Morgan, en zag al snel in dat de razendsnelle opmars van IT-technologie op termijn ook een grote impact zou hebben op de wijze waarop banken konden interageren met hun klanten.

“Mijn entourage verklaarde me gek”, blikt hij terug. “Wie geeft er nu een mooie carrière bij zo’n Amerikaanse bank op om zich in een onzeker ondernemersavontuur te storten? Het ondernemingsklimaat in België verschilde toen ook nog fundamenteel van dat van vandaag: er waren uiteraard wel ondernemers, maar het was bijzonder lastig om investeerders te vinden.”

“Ik had toen ook nog nooit van venture capital gehoord, en heb FICS met eigen spaargeld uit de grond gestampt. Dat bedrijf was overigens vanaf dag één winstgevend, en pas in 1996 heb ik een eerste venture capitalist aan boord gehaald. Al was het eerder omgekeerd: het Amerikaanse General Atlantic is bij mij komen aankloppen.”

Ruim 25 jaar later is dat ondernemingsklimaat in ons land ingrijpend veranderd: ondernemen is hipper dan ooit, en jonge starters kunnen een beroep doen op een heel aantal uiteenlopende financieringskanalen. We zijn er dus een heel eind op vooruitgegaan?

“Ongetwijfeld. Aan risicokapitaalverschaffers is er anno 2021 geen gebrek meer – ik ben er nu zelf ook één – en er is in ons land een breed ecosysteem ontstaan om beloftevolle nieuwe initiatieven te ondersteunen.”

“Tegelijk zie ik ook een aantal minder positieve neveneffecten. Ondernemen is misschien net iets te hip geworden, waardoor sommige starters al eens uit het oog durven te verliezen dat je als ondernemer in eerste instantie iets moet maken of creëren dat toegevoegde waarde levert. Aan de maatschappij, en voornamelijk aan klanten. Je bent geen succesvol ondernemer alleen omdat je je dagen slijt in een of andere blitse accelerator of incubator en vervolgens overleeft op basis van venture kapitaal of subsidies. Dit verklaart misschien ook waarom er vandaag toch nog heel wat starters mislukken: ze werken niet vanuit een economisch ondersteund businessplan.”

Misschien is er gewoonweg ook niets mis met wilde ideeën die niet van bij het begin economisch onderbouwd zijn, zolang je iemand bereid vindt om daarin te investeren. Is dit nu net niet de essentie van ondernemen?

“Een ondernemer is voor mij maar geslaagd als die effectief ook klanten vindt die bereid zijn te betalen voor de dienst of het product dat hij of zij aanbiedt. Wie producten of diensten gratis weggeeft of fijne feestjes organiseert met opgehaald geld, is geen ondernemer, zelfs niet als hij daarvoor een bron van financiering kan aanboren.”

“Financiering is iets heel anders dan inkomsten, en op termijn overleef je niet zonder betalende klanten. Bovendien is het ergens ook een verspilling van middelen en energie, soms zelfs van gemeenschapsgeld. Iedere ondernemer heeft het recht te falen, maar laat ons daar nu ook geen cultus rond opbouwen. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat je als mislukte ondernemer het sprekerscircuit afdweilt en daar dan nog applaus voor krijgt ook? Dit gaat me toch iets te ver. Ondernemen moet geen lifestyle-activiteit wordt.”

Heb je dan het gevoel dat de Belgische ondernemersscène soms iets te veel die kant uit gaat?

“Ik denk het wel, eerlijk gezegd. Ik heb geen probleem met Work hard, play hard, maar we moeten wel de juiste volgorde aanhouden. Ik zie net iets te vaak mensen opduiken die er haast een sport van maken om geld op te halen, daar vervolgens een aantal maanden op te teren, en vervolgens opnieuw op zoek te gaan naar vers kapitaal.”

“Dit gezegd zijnde: er zit vandaag natuurlijk ook heel veel kapitaal in de markt, waardoor jonge starters ook een beroep kunnen doen op veel meer kanalen. Persoonlijk heb ik intussen al geïnvesteerd in een twintigtal bedrijven, maar daarbij primeerde altijd de focus op de markt en op de klanten.”

Hoeveel aanvragen tot financiering ontvang jij jaarlijks?

“Ik schat minstens tweeduizend, en dat aantal is de voorbije jaren inderdaad significant gestegen. Ik investeer zowel vanuit mijn privékapitaal als vanuit Volta Ventures, waarvan ik voorzitter ben.”

Aan welke criteria moet een start-up die bij jou komt aankloppen dan in eerste instantie voldoen? Niet bij elke starter is het marktpotentieel al van bij aanvang heel duidelijk, zeker niet als het om hoogtechnologische producten of diensten gaat?

“Laat ons zeggen dat ik vrij Darwiniaans te werk ga (lacht). Het begint al met een fatsoenlijke mail en een goede beknopte omschrijving van het businessidee. Mensen die me laten weten dat ze graag eens een praatje komen maken omdat ze een fantastisch idee hebben, komen er doorgaans niet in. In tweede instantie probeer ik me te beperken tot voorstellen die ook echt binnen mijn competentiedomein vallen, al was het maar omdat ik dan zelf ook voldoende toegevoegde waarde kan aanleveren.”

“Vervolgens krijgen die ondernemers de kans om hun voorstel hier te komen presenteren, en daarbij let ik ook op de samenstelling van het team. Een goed idee met een slecht team, dat werkt nooit. Een goed team, dat zijn in mijn ogen mensen die echt gedreven zijn, weten waarover ze praten, goed op elkaar ingespeeld zijn én een duidelijke toekomstvisie en klantenfocus aanhouden. Last but not least is er mijn persoonlijke inschatting van de markt: waar zitten de klanten, hoe groot is de potentiële markt en hoe competitief is die? Zonder een markt is er geen toekomst.”

Kan je dat altijd voldoende inschatten van bij het prille begin? Voor sommige, zeer innovatieve, producten moet je als ondernemer die markt wellicht ook nog grotendeels opbouwen?

“Ik ben uiteraard het orakel van Delphi niet en kan me dus ook vergissen, maar als ik totaal geen markt zie of als ik hoor dat een starter de concurrentie met pakweg Apple wil aangaan, dan haak ik doorgaans toch af.”

Wat zijn de vaakst gemaakte fouten bij jonge starters?

“Soms begrijpen ze niet waar hun markt ligt, of ze hebben het onvoldoende onderzocht. In andere gevallen hebben ze ook niet voldoende met potentiële klanten aan tafel gezeten, en starten ze vanuit een soort ivoren toren. Ze moeten hun huiswerk dus toch al grondig gemaakt hebben.”

“Na de investering merk ik dan weer dat sommige ondernemers het opgehaalde geld te snel opnieuw verbranden, bijvoorbeeld omdat hun loonmassa van bij het begin al veel te hoog ligt. Starters halen tegenwoordig soms zo gemakkelijk geld op dat ze al meteen met een zekere mate van hoogmoed en arrogantie de markt op trekken.”

Is het voor kandidaat-investeerders vandaag niet veel lastiger om van bij het begin het kaf van het koren te scheiden? De razendsnelle technologische evolutie leidt immers ook tot veel meer specialisatie in vaak heel kleine niches?

“Ongetwijfeld, en net daarom probeer ikzelf me dus ook te beperken tot mijn eigen competentiedomein. Mijn investeringsvolume ligt natuurlijk ook net iets hoger dan dat van de gemiddelde business angel, maar ik vang hier en daar wel op dat sommige business angels al eens de bal misslaan omdat ze al te veel laten meeslepen door hun enthousiasme. Ze begrijpen het product of de dienst onvoldoende, waardoor ze vroeg of laat in conflict komen met de stichters van het bedrijf.”

Hoe overtuig je als startende ondernemer dan een potentiële investeerder die totaal geen kaas gegeten heeft van een hoogtechnologische innovatief product?

“Dat is een deel van de uitdaging voor elke starter. Hoe goed slaag je er in om - ook als het om een bijzonder complex product gaat – je verhaal toch op overzichtelijke en begrijpelijke wijze te brengen? Ondernemers die dat kunnen, bewijzen meteen dat ze ook naar hun klanten toe een samenhangend en overtuigend verhaal kunnen brengen.”

De overheid in ons land krijgt de laatste jaren almaar meer kritiek omdat ze intussen te veel instrumenten en vehikels zou hebben opgezet om startende ondernemers te financieren en te subsidiëren. Is die kritiek terecht?

“Ik vind dat de overheid zeker een aantal goede initiatieven heeft opgezet. Dan denk ik bijvoorbeeld aan Participatiemaatschappij Vlaanderen - kortweg PMV: zij helpen startende ondernemers op basis van duidelijke criteria en een goed onderbouwde expertise.”

“Daarnaast is er inderdaad een heel kluwen van subsidies en initiatieven gegroeid, in die mate zelfs dat sommige consultants er een aparte business in zien om ondernemers daarin te begeleiden. Ik zie daar geen graten in, op voorwaarde dat bepaalde subsidiemechanismen startende bedrijven ook helpen om - op basis van een goed onderbouwd dossier - aan heel specifieke productontwikkeling te doen. Uiteraard moet zo’n starter achteraf dan ook rapporteren en aantonen waartoe die subsidies ingezet zijn.”

Je hoort wel vaker dat er in België vandaag dan wel heel veel start-ups ontstaan, maar dat al te weinig van die bedrijfjes ook echt doorgroeien tot grotere scale-ups. Is er te weinig ambitie in dit land?

“Ik ben niet zeker dat het puur een kwestie van ambitie is: als bedrijven niet echt doorgroeien, is dat doorgaans omdat ze te weinig succesvol zijn. Tegelijk zijn er hier misschien ook te weinig middelen voorhanden om grotere kapitaalrondes op te zetten. Bij onze laatste investeringsronde hebben we met Clear2Pay 60 miloen dollar opgehaald, maar daarvoor zijn we wel bij een Amerikaans fonds moeten gaan aankloppen. In België heb je nu eenmaal niet zo gek veel vehikels die dat bedrag in één keer op tafel kunnen leggen.”

“Nu, je moet ook realistisch zijn: in een land dat amper een zakdoek groot is kan je onmogelijk een risicokapitaal-industrie van Amerikaanse omvang verwachten. Dit gezegd zijnde: er is niets mis met een buitenlandse risico-investeerder. Die kan je immers ook helpen om sneller voet aan grond te krijgen in dat land.”