Naar een matuur begrip van artificiële intelligentie: onderwijs en beleidsmakers hebben de sleutel in handen

Artificiële intelligentie is momenteel een ontegensprekelijke hype. Cowboyverhalen en doemberichten doen vlot de ronde, maar tegelijk weten weinigen waar de technologie nu eigenlijk echt voor staat. Er moet dringend werk gemaakt worden van gedegen kennis van het concept. Wat is het, en wat is het niet. Pas dan zal voldoende vertrouwen groeien in de technologie, om uiteindelijk tot een matuur begrip van AI te komen. Het onderwijs en beleidsmakers dragen hierin een cruciale verantwoordelijkheid.

Vraag vandaag aan vijf mensen wat artificiële intelligentie is en je krijgt vijf verschillende antwoorden. Dat is helaas niet alleen zo wanneer je die vijf mensen op straat zoekt, maar vaak net zo goed wanneer je vijf IT’ers aanspreekt.

Voor de man in de straat staat AI gelijk aan alles wat technologisch hip, nieuw en blinkend is. Tien jaar geleden zeiden mensen nog dat iets “computergestuurd” was wanneer men ervan onder de indruk was, en het meestal niet begreep. Diezelfde mensen zouden vandaag vast en zeker denken dat AI de drijvende kracht is achter datzelfde wonderbaarlijke fenomeen. Men ziet het zelfs grootser: dankzij AI wordt technologisch alles mogelijk, overal in de samenleving, zonder inspanningen, en uiteindelijk gaat het de mens vervangen.

AI als marketinggegeven

IT-dienstverleners en -productontwikkelaars versterken die gedachte, vaak in tandem met de commerciële verantwoordelijken van IT-bedrijven. AI is verworden tot een marketinggegeven, een gezicht dat overal op geplakt wordt omdat aanbieders goed beseffen dat de markt ernaar hunkert - zelfs zonder te weten naar wat precies.

Ik sprak recent met een CEO van een gereputeerde Zwitsere firma die dat ook zonder schroom toegaf. Een juridische tool die hij als “pure AI” in de markt aan het zetten was, bleek achter de schermen te draaien op het manuele werk van 25 medewerkers. Of een CRM leverancier die voor een publiek beweerde dat alle rapporten uit hun oplossing AI-technologie bevatten.

De verwachtingen rond AI zijn vandaag torenhoog, de beloftes al even ambitieus en in de pers doen de wildste verhalen breed de ronde. Wie vandaag niet met AI bezig is, telt zogezegd niet meer mee. Over elke tool of applicatie wordt beweerd dat er AI in zit. Maar wie met kennis van zaken onder de motorkap gaat kijken, ontdekt dat het verhaal vaak veel genuanceerder is dan dat. Die hypefase moeten we voorbij.

AI als een technologie

We moeten naar een matuur begrip van AI. De eerste stap om daartoe te komen, is beseffen dat AI slechts een technologie is. Het is een bouwsteen in het geheel van het leveren van een oplossing. AI staat nooit op zichzelf, het is géén zelfstandig iets. AI is één van de vele technologieën - zij het een heel belangrijke - die bestaan om tools en applicaties te ontwikkelen. AI wordt samen met andere technologieën gebruikt in hard- en software om het leven van mensen gemakkelijker te maken.

In België is een belangrijke rol weggelegd voor het onderwijs om tot dit besef te komen. Vooreerst komen digitalisering en technologie vandaag te weinig en te laat aan bod in het onderwijs, en al te vaak enkel in gespecialiseerde richtingen. Het moet veel vroeger en veel breder. Het moet een essentieel onderdeel van algemeen onderwijs uitmaken.

Daarnaast maken onze onderwijsvoorzieningen het niet gemakkelijk voor mensen die afgestudeerd zijn om levenslang (bij) te leren. Het verschil met het buitenland is soms stuitend. Er zijn meerdere Europese landen (Schotland, Denemarken, ...) waar je als alumnus van een bepaalde universiteit op elk moment de campus opnieuw kan binnenwandelen, raadplegen welke lessen over wat gegeven worden, en die vervolgens ook gewoon kunt volgen. Waarom kan dit niet in België op dezelfde eenvoudige manier?

Vertrouwen in AI

Ik maak mij geen illusies, het zal nog even duren voor we tot een matuur begrip van AI komen. Dat begrip is ook onlosmakelijk verbonden met vertrouwen. Want zolang de meerderheid niet begrijpt waar het over gaat, kan er geen vertrouwen zijn. En als je geen voorzieningen hebt die mensen helpen om het te kúnnen begrijpen, dan zal dat vertrouwen ook niet komen.

Nochtans onderneemt het onderwijs pogingen om de situatie recht te trekken. Misschien komt dat omdat mensen zoals ik er blijven op hameren. De volgende stap is dat beleidsmakers de pogingen veel meer gaan ondersteunen.

Toekomst

Rond artificiele intelligentie leeft er dus tweemaal een onterecht gevoel in de samenleving: (1) alles kan met AI, zonder inspanning, en (2) AI gaat onze jobs afnemen, en is enkel voor mensen die lang hebben gestudeerd. Beide zijn fout.

Uiteindelijk komt het allemaal wel goed, daar ben ik zeker van. De voornaamste voorwaarde is dat je AI beschouwt als een component in de interactie tussen applicaties, computers en mensen. Om tot dat matuur begrip van AI te komen, dragen het onderwijs en beleidsmakers een cruciale verantwoordelijkheid. Laten we hen vanuit de bedrijfswereld steunen door onze kennis aan te reiken. AI is niet meer weg te denken uit onze technologische oplossingen en samenleving en het ziet er niet naar uit dat daar verandering in zal komen. Tijd dus om de hype te ontgroeien.