De klassieke industriële samenleving is dood! We zijn geëvolueerd naar een mondiaal risicolandschap, dat complexer dan ooit én onderling geconnecteerd is door technologie. Het tijdperk van wereldwijde risico’s en grote onzekerheid is aangebroken.

De mens als gemene deler

Klimaatverandering, cyberaanvallen (als zelfs Binnenlandse Zaken wordt gehackt), Artificiële Intelligentie, bioterrorisme en natuurlijk pandemieën zetten de toon. Vandaag maar zeker ook morgen. Er is slechts één gemene deler: de mens. We zitten namelijk in het tijdperk waarin de mensheid het vermogen heeft bereikt om zichzelf te vernietigen.

De verwevenheid van de moderne beschaving heeft het bijvoorbeeld veel gemakkelijker gemaakt om een virus in een rotvaart wereldwijd te verspreiden. Wie had ooit kunnen voorspellen dat een virus uit China niet enkel massaal mensenlevens kost, maar ook bedrijven op het sterfbed zou doen belanden.

Wat vroeger natuurlijke ‘buffers’ waren tussen mensen en wilde ecosystemen gaan deze nu verloren door fenomenen zoals ontbossing, bushmeat en de traditionele Aziatische natte markten. En dan is er nog de groeiende vraag naar vlees, toch in opkomende landen die vinden dat het nu hoog tijd is voor hun stukje biefstuk. Door het massale domesticeren van dieren wordt de kans groter dat een varkens- of vogelgriep de sprong maakt van dier naar mens.

Wie had ooit kunnen voorspellen dat een virus uit China niet enkel massaal mensenlevens kost, maar ook bedrijven op het sterfbed zou doen belanden

De frequentie van ziekte-uitbraken wordt versneld door de ineenstorting van het ecosysteem, demografische ontwikkelingen en de opwarming van de aarde. Zo is de overgang van landelijk naar stedelijk leven een bepalend kenmerk van onze tijd. Tegen 2050 zal twee derde van de 9,8 miljard mensen in stedelijke gebieden wonen, waarvan meer dan 80% in lage- of middeninkomenslanden. In megasteden vinden ziektes vruchtbare grond om zich exponentieel te verspreiden, in de groeiende sloppenwijken is al helemaal ingeburgerd.

Ondertussen smelt de permafrost, grond die al tientallen jaren of langer bevroren is, waardoor oude virussen en bacteriën vrijkomen. Op onze opwarmende planeet verandert bovendien de watercyclus, wat leidt tot zwaardere regenval en grotere overstromingsrisico’s - opnieuw een broeihaard voor ziektes zoals cholera en opnieuw vooral problematisch in de armste regio’s ter wereld.

Het hele internet in een schoendoos

Maar er zijn ook rechtstreeks menselijke bedreigingen. Het was flink schrikken om op Retailhunt-inspiratiereis in China te zien hoe mensen niet alleen getrackt worden via al hun technologische “devices”, maar ook aan biotracking wordt gedaan.

Camera’s zijn er in staat om miljarden mensen op basis van hun wandelgedrag te identificeren en te controleren. Via AI kan zelfs preventief de ziekte van Parkinson worden opgespoord, met een zekerheid van meer dan 95%. We hebben daar aan den lijve ondervonden dat dit het einde van de privacy is. En wij maar dromen dat we de wereld kunnen veranderen met onze Europese GDPR-wetgeving…

We hebben in China aan den lijve ondervonden dat dit het einde van de privacy is. En wij maar dromen dat we de wereld kunnen veranderen met onze Europese GDPR-wetgeving

De afgelopen 15 jaar brachten ook grote doorbraken in de capaciteit van de biotechnologie. ’s Werelds eerste genetisch gemodificeerde mensen en dieren bevolken vandaag de Aarde. Over een jaar of tien slaan we onze data mogelijk zelfs op in de vorm van DNA-strengen: wetenschappers zijn de nulletjes en eentjes van onze computertaal aan het vervangen door genetische code, geschreven in A’s, T’s, C's, en G’s die samen heuse moleculen vormen. Dit zou ervoor moeten zorgen dat grote hoeveelheden data veel efficiënter en compacter te bewaren zijn: het hele internet past straks bij wijze van spreken in een schoendoos.

Tweesnijdend zwaard

Hoewel onze groeiende biotechnologische kennis voordelen heeft, is het een tweesnijdend zwaard en kan het – opzettelijk of onopzettelijk – worden misbruikt. Naarmate het aantal mensen met toegang tot technologie groeit, neemt ook het risico toe dat ze verkeerd wordt toegepast met dodelijke en wereldwijde impact.

Net door de wereldwijde connectiviteit is misbruik door groepen of zelfs individuen vandaag zo makkelijk. Biohacking beweegt richting huiskamers en garages, op het ‘darknet’ kunnen mensen aan zaken geraken die tot voor kort alleen in handen waren van overheden en universiteiten.

Door de menselijke vooruitgang ontstaat een geheel nieuw en onzeker risicolandschap, waar we ons zeer bewust van moeten zijn. Bewustzijn en aandacht zijn de acceleratoren om op de politieke agenda te geraken: wanneer we ons realiseren dat we allemaal risico's lopen, moeten we ook beseffen dat we allemaal de verantwoordelijkheid delen.

De wereldwijde onzekerheid die COVID-19 veroorzaakt heeft, biedt ons zo een kans die er nog nooit is geweest: het doet ons beseffen dat globale solidariteit en samenwerking de enige manier is om onszelf te beveiligen en verdedigen.