Het ziet ernaar uit dat de vrees voor een wereldwijde recessie opnieuw fors aan het toenemen is. De dag waarop we ons zullen afvragen: waarom hebben we de signalen van een nieuwe crisis niet zien aankomen?, lijkt niet meer veraf. Misschien wordt het ook wel een louterende dag. Eentje die ons eindelijk wakker schudt en ten volle doet beseffen dat het anders moet. Want aan alles is te voelen dat we met de hele maatschappij, met de democratie, met onderwijs, met denksystemen, met filosofie.... op een keerpunt staan.
Stel he, even voor dat de Amerikanen echt Donald Trump naar het Witte Huis gaan sturen.... We leven in ieder geval in een tijd vol bedreigingen, maar ook van kansen. Nooit eerder leek het duel tussen het inzetten van de creativiteit en de macht voor goede en kwade doeleinden zo spannend.
We leven in een geweldige tijd
We leven in een geweldige tijd: de titel van een fantastisch reclamefilmpje van Triodos Bank van enkele jaren geleden, dat aangeeft dat er best wel veel kansen zijn in deze tijd. Toch heb ik de indruk dat we daar nog veel te weinig bij stil staan. Dat we niet optimaal gebruik maken van het feit dat de wereld steeds kleiner wordt. En vooral dat we niet beseffen dat we, om die kansen te benutten, op een andere manier moeten leren denken. Dat we in staat moeten zijn om onze traditionele denkkaders overboord te gooien.
De voorbeelden van ondernemingen en mensen die daar wel in slagen zouden er ons nochtans moeten toe aanzetten om ook deze weg in te slaan. Maar dat gebeurt in mijn ogen nog veel te weinig. Precies omdat we in oude denkkaders blijven zitten. En dat zorgt ervoor dat er weer knipperlichten aan het branden zijn voor de westerse economie die een grote gelijkenis vertonen met de alarmsignalen. De alarmsignalen die zijn afgegaan aan de vooravond van de crisis van 2008 en die vragen doen rijzen over de toekomst van de economie, van het kapitalisme en van de maatschappij in het algemeen.
Even stilstaan
In de informatietsunami die elke dag op ons afkomt, zitten tientallen feiten die ons zouden moeten doen beseffen dat het tijd is om even stil te staan. Die ons ertoe zouden moeten aanzetten om ons af te vragen of we met onze wereld nog wel goed bezig zijn: de steeds duidelijker wordende gevolgen van de klimaatverandering, onder andere.
Of neem nu het dodelijke ebola-virus, het eindeloze en steeds verder escalerende conflict in het Midden-Oosten, de video’s met onthoofdingen door Islamitische Staat (IS) die ons een bijzonder zure smaak in de mond bezorgen, het feit dat diezelfde IS het terrorisme duidelijk naar het westen heeft geëxporteerd met legertanks in het straatbeeld en de ontplooiing van een enorme politiemacht tot gevolg, het toenemende aantal zelfmoorden in landen die het nochtans materieel voor de wind gaat en het feit dat ook in de rijke westerse landen steeds meer mensen in armoede – in alle betekenissen van het woord – verzeild geraken.
Gezocht: mensen met een mening
We zien ook steeds meer polarisatie – voor of tegen Zwarte Piet bij de Sinterklaasviering, de werkgevers tegen de werknemers, de believers en de “non”-believers rond grote en kleine vragen – die door sommige politieke partijen trouwens maar al te graag in de hand wordt gewerkt en er lijkt geen ruimte meer te zijn voor nuance.
Kritisch reflecteren lijkt stilaan in dezelfde categorie thuis te horen als het industrieel erfgoed. Wie al eens een zogenaamd niet politiek correcte kanttekening durft laten horen, steekt zijn hoofd boven het maaiveld en voelt meteen het risico dat het zomaar wordt afgehakt.
En toch is het daar waar nood aan is. Aan mensen met een mening die willen stilstaan bij de kansen die onze tijd biedt en bij de vraag waarom we daar meestal geen gebruik van lijken te kunnen maken. Want die mensen zijn er wel degelijk. Alleen lijken we op een Titanic te zitten en hen niet te willen horen. In Davos waarschuwde William White, een hoge pief van de OESO, op 18 januari al voor een tsunami van faillissementen die de wereldecoomie bedreigt. Maar de aandacht ging meer naar de party's voor de superrijken in Davos.
Het is tijd dat mensen opstaan om aan de bel te trekken, om nuance te brengen, om na te denken over waar we met de maatschappij naar toe moeten. Zoals Fabiaan Van Vrekhem, de headhunter die de nieuwe baas voor de VRT zocht, deed met zijn boek "De disruptieve competentie", dat tot nu toe te weinig aandacht kreeg. Er zijn signalen dat steeds meer mensen beseffen dat het anders moet. Laten we hen een podium geven.
"Out of the box thinking" bestaat niet meer
Want als we willen overleven, als we ons streven naar een gelukkige samenleving willen voortzetten, moeten we overal traditionele denkkaders durven loslaten. Dat geldt voor de banken en financiële instellingen maar ook voor alle andere instellingen, zoals de politiek en de kerk, die vroeger voor ons allemaal een baken en een houvast waren, maar die de afgelopen jaren tegen een razendsnel tempo van hun voetstuk zijn gedonderd.
Out of the box denken volstaat in dit tijdsgewricht niet meer. Let's burn the f* box! Alle traditionele denkkaders, die ons als een harnas vasthouden en in onze bewegingsruimte beperken, verbranden, zoals in de Nevadawoestijn gebeurt bij het Burning Man Festival, zou dat geen geweldig idee zijn? Want deze tijd biedt geweldige kansen.... op voorwaarde dat we ons niet langer in slaap laten wiegen!
