Robotisering, digitale transformatie, 3D-printing, zelfrijdende auto’s en artificiële intelligentie confronteren bedrijven en individuen elke dag met het feit dat we onszelf opnieuw moeten uitvinden. Ze doen ons beseffen dat het maatschappelijk model dat we vandaag kennen onvermijdelijk zal kantelen:
Weg van de waan van de dag
En dat zorgt voor heel wat angst, onzekerheid en twijfel, ook bekend als FUD, een letterwoord met de eerste letters van deze woorden in het Engels. Ook de Brexit waarvoor de Britten hebben gestemd ontlokt sommigen vandaag paniek en leidt ook tot heel wat politieke discussies over onze democratie. En dan hebben wet nog niet eens gehad over de vluchtelingencrisis, de barbaarse video’s van onthoofdingen en de terreuraanslagen. Her en der is ook al bij heel intelligente en verstandige mensen te horen dat ze steeds meer signalen zien die wijzen op een nakende nieuwe wereldoorlog.
In deze beroerde tijden, is het daarom goed dat sommige mensen afstand nemen van de waan van de dag en proberen verder te kijken. Dat doen Ian Goldin, professor globalisering aan de universiteit van Oxford en Chris Kutarna in hun pas verschenen boek “Age of Discovery” waarin ze stellen dat de mensheid al eerder in de geschiedenis, meer bepaald tussen 1450 en 1550 door een periode is gegaan die vergelijkbaar is met de onzekere tijden die we nu beleven en dat het daarom meer dan ooit belangrijk is daarnaar terug te kijken.
De auteurs trekken een inderdaad onmiskenbaar parallel tussen de periode die we vandaag beleven en de vijftiende eeuw. Net als toen is er de laatste honderd jaar sprake geweest van een ongelooflijke en nooit geziene vooruitgang op het vlak van gezondheid, onderwijs, welvaart en technologie. Net als toen hebben we te maken met conflicten, ziektes en massale migratie.
Van Gutenberg naar Zuckerberg
De Gutenberg van toen heet nu Marc Zuckerberg, de ontdekking van Amerika door Colombus is te vergelijken met de en enorme opgang van China, de syfilis van toen heet nu ebola en de toenmalige ontdekking dat men koperplaten kon etsen vertaalt zich nu in de lancering van honderden nieuwe apps per dag.
Bron: boldomatic.com
Rekening houdend met die vaststelling is de vraag wat we dan moeten doen Wat moeten we dan doen om opnieuw net als toen tot een glorierijke Renaissance te komen? Liefst zonder de fouten te maken die toen ook tot heel veel ellende hebben geleid. De auteurs schetsen hoe we moed, wijsheid en inspiratie kunnen vinden bij Michelangelo en Leonardo da Vinci om te beginnen aan een nieuwe Gouden Eeuw?
Drukpers vs internet
De uitvinding van de drukpers was volgens Goldin te vergelijken met de doorbraak van internet, want ze was de hefboom om mensen te leren lezen, zodat de informatie die tot dan toe een monopolie was van de katholieke kerk die alles in het Latijn in gesloten kloosters voor zich hield. Vijftig jaar later hadden de monniken die de teksten overschreven niet alleen hun job verloren, maar de publicatie van de preken van Martin Luther leidde ook tot een eeuw met religieuze oorlogen. De parallel met de Arabische lente die vooral dankzij Facebook een voedingsbodem vond, kan niet duidelijker zijn. Uiteraard waren ook a) de ontdekking van Copernicus dat de aarde rond de zon draaide en b) de ontdekking van Amerika door Colombus fenomenale disrupties, om maar eens hét modewoord van vandaag te gebruiken.
Gebrek aan vertrouwen in leiders
Goed vijfhonderd jaar later lijken we elke dag te vergeten dat de wereld er de laatste honderd jaar en nog veel meer de laatste tien jaar gigantisch op vooruit is gegaan. We zitten met zijn allen niet echt goed in ons vel en hebben echt geen vertrouwen meer in de leiders van de laatste jaren, waardoor we plots de mooie woorden van angstpredikers als Neil Farage, Donald Trump en Marine Le Pen lijken te geloven.
Hoe komt dat? Omdat we aanvoelen dat alles wat een zekerheid leek – onze jobs, onze manier van samenleven – bedreigd is, omdat de technologie zo snel verandert dat het voor Jan Modaal gewoon niet meer bij te houden is. En omdat, net als vijfhonderd jaar geleden, steeds meer mensen zich op wereldschaal overbodig voelen, niet mee kunnen en met lede ogen moeten vaststellen dat anderen zich ondertussen gigantisch verrijken en dat niet alleen ook laten blijken met onuitstaanbaar decadent gedrag, maar ook alles doen om hun rijkdom af te schermen.
Nood aan vangnet
In die omstandigheden kunnen regeringen volgens de auteurs enkel het vertrouwen van de modale burger terugwinnen als ze hem of haar een vangnet geven – zou dat het basisinkomen kunnen zijn ? – en de kans bieden om bij te leren en zichzelf te ontwikkelen. In een wereld die ondertussen zo globaal is geworden, pleiten ze er daarom ook voor – dwars tegen het discours van Donald Trump in - om in de Verenigde Staten een grotere openheid in stand te houden. Want de gevaren als gevolg van de klimaatverandering, ziektevirussen, cyberaanvalen en terreur houden niet op als Amerika zich afsluit. Muren hadden ook vijfhonderd jaar geleden geen zin want kanonnen konden daar over schieten. Muren maken mensen armer, dommer en onveiliger.
Het blijft de vraag of mensen oor zullen hebben voor die boodschap. Alvast voor de Britten lijkt de publicatie van het boek net te laat te zijn gekomen.
