Kristof Hoefkens: “Als scenarist moet je met zelfvertrouwen in je falen staan”

(Photo by Nadia El Makhfi)

Wie al eens naar Spitsbroers of De Kraak keek, zal Kristof Hoefkens misschien kennen als scenarist van Vlaamse fictiereeksen. Anderen kennen hem misschien van zijn eerdere werk als journalist en columnist voor De Standaard, of als freelancer voor Radio 1, het voormalige P-Magazine en het VTM-Nieuws. Of je bent één van zijn vele volgers op Instagram waar hij een inkijk geeft in zijn gezinsleven. In deze 49ste aflevering van 50 Koffies praat Kristof Hoefkens onder meer over creativiteit, scenarioschrijven en falen. “Ook creatieve processen hebben een grote economische waarde.”

We kennen jou vooral als scenarist, maar je bent veel meer dan schrijver. Vertel eens wat meer over jezelf.

“Ik wist al heel vroeg dat ik later wilde schrijven. Ik schrijf op allerlei manieren, momenteel vooral scenario’s maar bijvoorbeeld ook Instagram-posts, en dat kan in de toekomst nog alle richtingen uitgaan. Voorlopig amuseer ik me daar heel goed mee, en bovendien word ik ervoor betaald. Sinds enkele jaren werk ik niet langer als freelancer, maar ben ik voltijds scenarist en exclusief verbonden aan het productiehuis deMENSEN.”

“Toch is dit werk voor mij niet de fond van wie ik ben. Voor mij hangt eigenwaarde niet samen met succes. We leven nu eenmaal in een maatschappij waarin mensen pas naar waarde geschat worden als ze succesvol zijn, en ik probeer me daartegen af te zetten. Om dat dus op mezelf te betrekken: het belangrijkste in mijn leven is dat ik een prachtig gezin heb, met twee zonen en een derde kindje op komst.”

Hoe komt zo’n scenario tot stand?

“Een goede vraag, want heel veel mensen zijn nog steeds overtuigd van de mythe van het creatieve genie. Men gaat er wel eens vanuit dat je als schrijver bezocht wordt door de muze die jou dan een geniaal idee schenkt. Zo gaat het helaas helemaal niet: scenarioschrijven is hard werken en kost veel tijd. Het duurt maanden en maanden vooraleer wij de scènes ruw beginnen uittekenen. Daarna gaan we de scènes samenvatten, pas dan kunnen we overgaan naar het uitschrijven van de dialogen. Over al die fases gaan vele weken en maanden.”

“It’s a shit show until it’s a hit show, daar mag je als scenarioschrijver van uitgaan. De meeste schrijvers willen enkel hun afgewerkte producten aan de wereld tonen, en niet de struggle die daaraan voorafgaat. Maar ik verzeker je dat je pas tot een afgewerkt en succesvol product kunt komen als je eerst je eigen falen omarmt. Als scenarist moet je met zelfvertrouwen in je falen staan: je moet erop vertrouwen dat je product waarde heeft. Laat twijfel niet de overhand nemen als je product nog niet goed is. Dat is het allermoeilijkste voor scenaristen: je moet het hele proces, dus ook de jaren waarin er nog niets succesvols op tafel ligt, met zelfvertrouwen kunnen dragen. Het is belangrijk om jezelf niet in vraag te beginnen stellen en nooit op te geven.”

“Volgens mij zijn scenaristen de mensen die het best met kritiek moeten kunnen omgaan. Elke fase, ieder voorstel, elke pitch gaat door de handen van tientallen mensen, die allemaal alleen maar zeggen wat ze niet goed vinden aan jouw idee. Dat is het aan jou om je rug recht te houden en door te zetten. Om dat te kunnen doen moet je zelf goed weten waar je mee bezig bent en wat je wilt maken.”

“Ook het verkopen van je scenario is een hele klus. Het gebeurt heel vaak dat je schrijft, je voorstel gaat pitchen bij een potentiële koper en nadien meerdere keren moet herschrijven en terugkeren vooraleer je een akkoord kunt bereiken. Belangrijk om te weten is dat je ondertussen wel op zoek moet naar subsidies, en er rekening mee moet houden dat ieder project op élk moment kan doodvallen. Dat is een zware domper, mentaal en financieel, maar het is de realiteit waarop je jezelf moet voorbereiden. Daarom is het een goed idee om enkele alternatieven achter te hand te hebben.”

Als het maanden of zelfs jaren duurt vooraleer een scenario gefilmd en uitgebracht wordt, hoe zorg je ervoor dat jouw eindproduct na die termijn niet verouderd is?

“Zelf heb ik het nog niet voorgehad dat mijn product echt verouderd is, maar uiteraard zijn er wel zaken die ingehaald worden. Zo zit er in De Kraak (nieuwe fictiereeks van Kristof Hoefkens; nvdr) bijvoorbeeld een plofkraak. Op het moment dat wij dat stukje van het scenario schreven, was er in Vlaanderen nog nooit een plofkraak geweest; en kijk nu ... Montagetechnieken of beelden kunnen verouderen, maar verhalen blijven tijdloos.”

“Inspiratie voor zo’n tijdloos idee haal je uit verschillende zaken, zoals je omgeving, de actualiteit, je nieuwsgierigheid. Research is dan uiteraard een hele belangrijke factor, want heel wat van de technische en realistische onderwerpen moet je goed onderzoeken alvorens je ermee aan de slag kunt. We willen de wereld waarover we schrijven door en door kennen; of dat nu gaat over IT of over drugskartels. Dat is voor mij een van de grootste pluspunten van mijn job: ik ben van nature heel nieuwsgierig en haal dus veel plezier uit die research. Bovendien zit ik als scenarioschrijver ondertussen in die positie dat ik heel wat mensen kan en mag aanspreken om mij informatie te verschaffen.”

Hoe word je als scenarioschrijver betaald voor je werk?

“Vaak is er een budget per aflevering, dat dan verdeeld wordt over alle scenaristen die aan die aflevering werken. Meestal krijg je ook wel een bedrag voor je idee en voor alle fases die je afwerkt. Als scenarist ben je normaal gezien niet betrokken bij de opnames; jouw werk stopt als het scenario af is. Als freelance scenarist ben je afhankelijk van projecten die al dan niet verkocht raken, en van het finaliseren van een scenario alvorens je betaald wordt. Zelf werk ik nu exclusief voor deMENSEN en voor mij is dat dus niet meer het geval: ik word momenteel per dag betaald voor een vast aantal dagen per jaar.”

“Wat onderhandel mijn contracten altijd zelf, maar ik laat me daarin wel bijstaan door een advocaat. Dat kan voor starters vaak een grote investering lijken, maar die investering haal je er dubbel en dik uit wanneer blijkt dat jouw contracten uiteindelijk 100% volledig en correct zijn.”

Hoe ga je als freelancer in de creatieve sector om met financiële onzekerheid?

“Zowel voor de schrijver als voor het productiehuis is het bijzonder moeilijk om een correcte inschatting te maken van onkosten, budget en tijd. In het begin van je carrière kan je daardoor soms het gevoel krijgen dat je onderbetaald wordt voor een opdracht. Naarmate je carrière vordert, komt er een kantelpunt waarop dat verandert: vanaf dat moment zal jij diegene zijn die aan tafel kunt gaan zitten en de onderhandeling kunt bepalen.”

“Zelf heb ik altijd geprobeerd om me niet te laten afremmen door financiële onzekerheid. Mijn eigenwaarde hangt niet vast aan wat ik schrijf, noch aan hoeveel ik daarvoor betaald word. Ik ben er altijd van uitgegaan dat als de kwaliteit van mijn werk in orde is, het geld nadien wel zal volgen.”

“Een quote die me altijd is bijgebleven, is: Never sit at a table you can’t walk away from. Ik vind het belangrijk dat ik in onderhandelingen altijd en op ieder moment kan beslissen om recht te staan en weg te wandelen. Ik streef ernaar om niet afhankelijk te zijn van projecten die al dan niet verkocht raken. Let op: dat is geen gemakkelijke positie, zeker niet financieel, maar het is voor mij wel bijzonder belangrijk. En ironisch genoeg is het moment waarop je met die attitude aan tafel gaat zitten, ook het moment waarop je meer gaat verdienen.”

Voor startende creatieve ondernemers is dat niet altijd even evident. Hoe blijf je op dat moment overtuigd van je waarde als creatieveling?

“Creativiteit is iets wat je moet bekijken op lange termijn. Je mag niet vergeten dat je als creatieve ondernemer, bijvoorbeeld als scenarioschrijver, aan de basis staat van een miljoenenproject: jouw scenario is de bijbel voor alles wat daarna nog volgt. Mensen denken soms dat scenarioschrijvers maar wat zitten te kribbelen in de zetel, maar uiteindelijk is het scenario wel verantwoordelijk voor tientallen jobs, duizenden of zelfs miljoenen euro’s omzet en vermaak voor heel wat kijkers. Ook creatieve processen hebben een grote economische waarde.”

Hoe beïnvloedt jouw gezin je werk?

“De ervaringen met onze eerste zoon, die als baby na een operatie lang in het ziekenhuis moest blijven en nadien ook veel huilde, hebben ervoor gezorgd dat ik veel beter kan relativeren. Er zijn heel wat zaken waarover ik me vandaag écht niet meer druk kan maken. Bovendien wil ik niet langer dat mijn werk al mijn beschikbare (mentale) ruimte inpalmt; die wil ik beschikbaar houden voor mijn gezin en mijn leven naast het werk. Ik ben daar heel bewust mee bezig en ik probeer rust te vinden in het creatieve proces.”

“In ons huishouden zijn de rollen goed verdeeld, en die rollen zijn niet gendergebonden. De beslissingen die mijn vrouw en ik nemen betreffende ons huishouden en onze taakverdeling zijn niet vastgelegd, en we proberen daar zo open mogelijk over te communiceren naar elkaar en naar de buitenwereld toe. Gelukkig werk ik in een sector waarin kwetsbaarheid en zachtheid heel normaal zijn. Het idee van zwaktes verbergen is in de creatieve sector niet aan de orde, maar dat is zeker nog niet in alle sectoren het geval. We moeten af van het idee dat zachter zwakker is. Dat is ook de les die ik wil meegeven aan mijn kinderen: je zachte kant is een grote sterkte.”

Kan je jouw eigenzinnige kijk op de maatschappij ook overbrengen in je schrijven?

“Als ik schrijf, is mijn eerste bekommernis een goed verhaal creëren, en niet zozeer een boodschap doorgeven. Dat gebeurt uiteraard wel, want wat ik maak is een weerslag van wie ik ben en van hoe ik denk.”

“Anderzijds moet je je als schrijver ook bewust zijn van de waarde van je medium. De overheid kan miljoenen euro’s steken in sensibiliseringscampagnes over selectief mutisme, maar het is door De Kraak dat mensen nu weten wat selectief mutisme is. Of denk aan de serie Will & Grace die meer heeft bereikt voor de aanvaarding van homo’s in Amerika dan eender welke overheidscampagne ook. Als fictiemaker breng je echt iets binnen in de huiskamer van je kijkers. Dát is de kracht van fictie, en die mag je niet onderschatten.”

Beluister hieronder de volledige podcastaflevering met Kristof Hoefkens: