Waarom de founders van Achilles Design hun klassiek gestructureerde onderneming omvormden tot zelfsturend bedrijf: “Er ontbrak iets, het plaatje klopte niet meer”

Jürgen Oskamp en Koen Elsen, founders van Achilles Design

Innovatie staat centraal bij Achilles Design. Met elk product dat ze ontwikkelen, willen oprichters Jürgen Oskamp en Koen Elsen samen met hun team impact maken. Maar die innovatieve mindset brengen ze niet alleen tot uiting in hun designs. Twee jaar geleden kozen Oskamp en Elsen namelijk voor een zelfsturende organisatie. Geen management meer, geen rangen, iedereen gelijk. Pure chaos voor een bedrijf van 35 teamleden? Think again: “Het werkt, mensen zijn gemotiveerd en ons bedrijf doet het goed. Dit is de toekomst!”

Nieuwe producten of diensten bedenken, prototypes uitwerken en testen, produceren én de strategie errond op punt zetten: Achilles Design begon in 1994 als puur ontwerpbureau, maar doet vandaag veel meer dan dat. “Een natuurlijke evolutie”, zegt Jürgen Oskamp die het bedrijf samen met Koen Elsen oprichtte. “Het is zijn gangetje gegaan en we zijn uitgekomen waar we nu staan.”

De founder voegt al lachend toe: “We hadden 28 jaar geleden niet bepaald een visie voor Achilles. We hadden gewoon het plan om producten te ontwikkelen of verbeteren, en dat heel goed te doen. Maar verder dan dat dachten we er eerlijk gezegd niet over na.”

Design is geëvolueerd

Productdesign zoals we dat nu kennen, stond op dat moment dan ook nog in de kinderschoenen, herinnert Oskamp zich. “De studierichting die wij in Antwerpen hadden gevolgd, was vrij nieuw. En op de markt zelf was het idee al helemaal onbekend”, klinkt het. “In de jaren 90 was productdesign eigenlijk producten verbeteren zodat ze mooier of ergonomischer werden voor de doelgroep. Het was puur esthetica: ingenieurs van een bedrijf ontwikkelden een product en wij kwamen er nadien bij om het te verfijnen.”

Dat was niet per se het beeld van Oskamp en Elsen op productdesign, maar “het was het idee van de industrie, dus daar zaten we in het begin een beetje aan vast.” Doorheen de jaren is design iets helemaal anders geworden. “Het is niet meer iets dat achteraf komt, nu is het een zeer belangrijk aspect in de strategie van een bedrijf”, zegt Oskamp.

“Elk nieuw product wordt vanuit een ruimere blik benaderd. Niet alleen hoe het vandaag moet zijn, maar hoe het zal moeten evolueren in de volgende jaren. Hoe je ervoor kan zorgen dat het up-to-date blijft en de doelgroep blijft aanspreken. Het belang van een brand identity is hierbij heel groot geworden, iets wat in 1994 nog niet zo’n rol speelde.”

Je moet Steve Jobs niet zijn

Achilles Design heeft intussen een team van 35 mensen, allen met hun eigen specialiteit en neus voor innovatie. “In ons vak staat innovatie uiteraard centraal”, zegt Oskamp. “Maar innoveren wilt niet per se zeggen dat je Steve Jobs moet zijn en iets helemaal nieuws moet uitvinden.” Natuurlijk beginnen ze bij Achilles dikwijls van nul en werken ze iets uit dat nog niet bestaat. De muur van mos die ze hebben ontwikkeld voor de bouwindustrie om vervuiling uit de lucht te halen langs snelwegen of tunnels, is daar een voorbeeld van.

Maar, meent Oskamp, “dat is niet meer innoverend dan een onderneming die zijn merkimago vernieuwt zodanig dat het in lijn ligt met hun producten en elkaar versterkt. Dat is dan een kleine innovatie, ja, maar het is evengoed impactvol voor dat bedrijf en de doelgroep. Je moet ook geen nieuwe technologie uitvinden om innoverend te zijn. Leg verschillende bestaande technologieën samen, en je hebt ook iets straf”, klinkt het bij de founder van Achilles Design.

Zelfsturend, pure chaos?

In de voorbije 28 jaar heeft Achilles Design zowel grote als kleine innovaties verwezenlijkt, voor grote én kleinere klanten. Maar ook in hun eigen zaak hebben Jürgen Oskamp en Koen Elsen niet stilgezeten. Jarenlang hebben de twee ondernemers het designbureau samen geleid, tot beiden enkele jaren geleden beslisten om dat petje af te zetten. In hun plaats kwamen er geen nieuwe bedrijfsleiders, maar werd bewust gekozen voor een zelfsturende organisatie. Oskamp: “We hebben alle niveaus van management afgeschaft.”

De reden voor die gigantische ommezwaai? “We zijn ervan overtuigd dat zelfsturende bedrijven de toekomst zijn. Bedrijven zoals die nu geleid worden, zullen niet blijven bestaan”, volgens Oskamp. “Als ik dat tegen andere ondernemers zeg, dan kijken sommigen eens raar naar mij. Bij ‘zelfsturend’ denken velen dan meteen aan pure chaos en een ieder-voor-zich-mentaliteit. Het tegendeel is waar.”

In een zelfsturende organisatie is er nog steeds een systeem dat alles in goede banen leidt. “We hebben uiteraard afspraken. Die zelfsturing betekent niet dat we mensen lukraak beslissingen laten nemen. Ze krijgen een rol binnen het bedrijf, volgens de beslissingen waar ze deel willen van uitmaken. Als er iemand is die hier helemaal niet wilt aan meedoen en gewoon z’n job wilt doen als productdesigner, bijvoorbeeld, dan is dat ook goed. Het komt erop neer dat iedereen mee de richting van het bedrijf kan bepalen als ze dat willen. Belangrijk daarbij is dat we consent bereiken. En daarbij is mijn mening of die van Koen niet meer belangrijker dan die van een ander.”

Klassieke manier werkte niet

Jürgen Oskamp kan dus als founder in dit systeem zijn idee niet meer doordrijven als de anderen het er niet mee eens zijn. Behalve dan op één punt: “Als het gaat over grote investeringen, zoals een ander bedrijf overkopen, dan zouden Koen en ik dat in principe alleen kunnen beslissen. Om die reden hebben we ook nog een CEO, die ons op financieel gebied begeleidt omdat hij daarover meer kennis heeft dan wij. Maar uiteindelijk blijft het wel de bedoeling dat zelfs deze beslissingen in overleg met de andere teamleden gebeurt.”

Hoe hij in godsnaam op het idee is gekomen om zijn bedrijf zelfsturend te maken? “Naargelang ons bedrijf groeide, moest ik me steeds meer met zaken bezighouden waar ik niet per se meer van afwist dan iemand anders. Ineens moet ik bepalen hoeveel mensen zullen verdienen, bijvoorbeeld, of zorgen dat ze toekomstmogelijkheden zien in ons bedrijf. Geen idee hoe ik daar moest aan beginnen”, is Oskamp eerlijk. “Ik heb daarom eens een businessopleiding gevolgd, waar ik een heel klassieke benadering heb geleerd van bedrijfsvoering. Ik heb zowat alles geïmplementeerd nadien, maar toch voelde het niet goed. Er ontbrak iets, het plaatje klopte niet meer.”

En dus bleef Oskamp verder zoeken én lezen. “Ineens botste ik op zelfsturende bedrijven. Ik wist niet eens dat zoiets bestond! Hoe meer ik erover las en hoe meer voorbeelden ik tegenkwam, hoe meer dat begon aan te voelen als dé manier om Achilles Design te structureren.”

Een rustiger ondernemer

Vier jaar geleden begonnen de twee oprichters aan het proces. “We hebben eerst geprobeerd om die omschakeling zelf te doen, maar merkten dat we toch wat inzichten misten. Daarom hebben we ons daarin laten begeleiden. De voorbije twee jaar zijn we daar goed mee weg, de nieuwe aanpak werkt!”

Of hij het als ondernemer moeilijk had om die leidersrol los te laten? “Helemaal niet”, antwoordt Oskamp. “Ik ben rustiger geworden, veel meer op mijn gemak. Ik hou me nu bezig met de zaken waar ik goed in ben, beslis mee over de zaken waar ik kennis van heb, en andere mensen doen dat voor hun expertiseveld.”

Jürgen Oskamp kan naar eigen zeggen alleen maar tevreden zijn, nu hij vaststelt dat deze nieuwe manier van bedrijfsvoering zowel de werknemers als de organisatie zelf goed doet. “Mensen zijn gemotiveerd en hebben zin in hun werkdag omdat ze weten dat ze niet tegen een muur van managers of verouderde processen botsen als ze iets willen verwezenlijken”, zegt hij.

“Ze weten dat hun mening er evenveel toe doet, en dat hun werk en inzet directe invloed heeft op het succes van het bedrijf. Dat is de toekomst! Schrijf het maar op: over enkele jaren zie je de term ‘zelfsturende organisatie’ overal in vacatures opduiken en gaan werkzoekenden niet aarzelen om bij die bedrijven te solliciteren.”