“Structuren en processen die heel goed werken voor een grote corporate zijn niet geschikt om innovatie te vermarkten. Je hebt naast de tanker ook speedboten nodig”

Maarten Raemdonck, Head of Innovation Aquafin (©Frederik Beyens)

Bij waterzuiveraar Aquafin varen naast het ‘corporate’ moederschip ook een aantal wendbare speedboten. Die interne start-ups moeten een turbo zetten op de innovatie. Eén van die start-ups is Rosi, die een bestaande service (een inspectieprogramma voor rioleringen) uitbouwde tot een nieuw businessmodel: de dienstverlening wordt in een abonnementsformule gegoten en ondersteund door een digitaal platform, waarop steden en gemeenten de status van hun rioleringen en hun inspectieprogramma kunnen volgen. “Onze start-ups krijgen de volledige vrijheid om innovatieve ideeën naar de markt te brengen”, verduidelijkt Head of Innovation Maarten Raemdonck. “Maar ze krijgen geen blanco cheque. Net als elke start-up moeten ze pitchen om investeringen los te krijgen en moeten ze hun return on investment bewijzen.”

Maarten Raemdonck ging een dik jaar geleden aan de slag als Head of Innovation bij Aquafin. Hij stuurt een compleet nieuw innovatieteam aan. “Aquafin is een grote onderneming met 1.200 medewerkers verspreid over heel Vlaanderen. We willen alle kennis, creativiteit en ondernemerschap die nu nog op verschillende plekken in die grote organisatie rondzweeft boven water brengen. Mijn team ondersteunt andere teams om hun innovatieve ideeën te vertalen naar nieuwe producten en diensten.”

“Er is natuurlijk altijd innovatie aanwezig geweest in het bedrijf. Alleen gebeurde die versnipperd en weinig gestructureerd. Nu is het echt aangestipt als een topprioriteit. We willen marktgedreven innovatie op de rails zetten. Het is de taak van ons team om te experimenteren met nieuwe ideeën, om te onderzoeken of er tractie komt vanuit de markt. Van zodra we rond die ideeën ook een businessplan kunnen opstellen, vormen we teams die echt als start-ups fungeren. Het zijn speedboten die wendbaarder zijn en die sneller varen dan de grote tanker die Aquafin nog altijd is. Het bedrijf heeft door de jaren heen structuren en processen geïnstalleerd die heel goed werken voor een grote organisatie, maar die minder geschikt zijn om innovatie aan te zwengelen.”

“Daarom nemen die kleine start-ups de hele marktvalorisatie van nieuwe, innovatieve ideeën voor hun rekening. Ze bouwen de producten en services, ze bouwen een business case op en ze gaan ook zelf op zoek naar investeerders. Ze volgen het traject dat elke start-up aflegt. Het enige verschil is dat de investeerders zich meestal binnen de eigen organisatie bevinden. Ze moeten binnen het directieteam op zoek gaan naar funding. Maar die krijgen ze alleen los met een sterke pitch. Ook een grote corporate smijt niet met geld en maakt niet zomaar mensen vrij, de start-ups moeten aantonen dat er muziek zit in hun product of service. Ze moeten bewijzen dat de markt erop zit te wachten, dat ze een reële nood invullen.”

Abonnementsformule naar nieuwe doelgroep brengen

Een voorbeeld van zo’n start-up is Rosi, vertelt Raemdonck. “Aquafin is in de eerste plaats de waterzuiveraar van Vlaanderen, maar we onderhouden en beheren daarnaast voor één op drie Vlaamse gemeenten het rioleringsstelsel. Die rioleringen zijn grotendeels aangelegd in de jaren ’50, ’60 en ’70 en ze zijn vandaag erg verouderd. Er ontstaan risico’s op lekken en verzakkingen. Daarom moeten alle Vlaamse steden en gemeenten tegen 2027 de staat van hun rioleringsstelsel in kaart brengen.”

“Aquafin biedt al enkele jaren diensten aan om rioleringen te inspecteren en zelfs te renoveren. Wij hebben die dienstverlening om de rioleringstoestand in kaart te brengen in een ‘as-a-service’ model gegoten. We doen preventieve inspecties voor een vast abonnementsbedrag per jaar en ondersteunen die met een digitaal platform. Daar kunnen steden en gemeenten de meest recente toestand van hun riolering raadplegen. Ze zien waar er herstellingen of vernieuwingen nodig zijn, en waar die het dringendst zijn.”

“De inspectieservice is niet nieuw, Aquafin doet al lang inspecties en diagnoses. Wij hebben daar wel een totaal nieuw businessmodel rond gebouwd. Dat is de grote innovatie. Weg van uurtje-factuurtje, naar een abonnementsformule. Bedrijven kennen die ‘as-a-service’ modellen al langer, maar voor overheden zijn ze relatief nieuw. Terwijl die formule voor hen net extra interessant is. Ondernemingen maken hun budgetten voor de komende maanden of het komende jaar, lokale besturen vaak voor een volledige legislatuur van 6 jaar. Wij ontzorgen hen niet alleen van een bijzonder complexe opdracht, we maken het administratief eenvoudiger en bouwen financiele voorspelbaarheid in. Ze weten voor de komende 6 jaar perfect wat ze elk jaar betalen en wat ze daarvoor terugkrijgen.”

Dubbel zoveel gebruikers op 9 maanden tijd

In het oude model hadden we al zo’n 35 klanten die een structureel inspectieprogramma met ons afwerkten. Dankzij Rosi zijn dat er vandaag al 70. Op amper negen maanden tijd verdubbelde het aantal gemeenten. “Het voordeel van zo’n start-up binnen een corporate is dat je niet van nul vertrekt”, legt Raemdonck uit.

“Je kan sneller schalen met de ruggensteun van een groot bedrijf. Aquafin is een bekende naam bij lokale besturen, met een sterke reputatie en veel geloofwaardigheid. Maar steden en gemeenten werken binnen een strak budgettair kader, ze moeten elke euro twee keer omdraaien. Het merk Aquafin opent deuren, maar onze accountmanagers moeten de toegevoegde waarde natuurlijk nog steeds toelichten, en wij moeten ze waarmaken”

100 procent focus

Heeft Raemdonck nog tips voor andere grote bedrijven die innovatie willen aanzwengelen door aan corporate venturing te doen? “Eén heel belangrijke: je moet het ménen. Om dit innovatiemodel te laten werken, moet je medewerkers echt 100 procent vrijstellen om zich minstens tijdelijk enkel en alleen met innovatie bezig te houden. Mensen die nog een day-to-day job hebben en zich dan deeltijds op een innovatief idee mogen storten, daar geloof ik niet in. Van zodra een idee marktrijp is heb je echt die volle focus nodig. Alles of niets. Als je niet de juiste mensen in huis hebt, moet je die ook gericht durven aanwerven.”

“Een noodzakelijke voorwaarde is natuurlijk dat de onderneming op directieniveau overtuigd is dat verandering nodig is en bereid is om mensen en teams de autonomie te geven die nodig is voor echte baanbrekende innovaties. Maar vergis je niet: voor wat, hoort wat. Aquafin is bereid om te investeren in interne start-ups, maar het verwacht zoals elke investeerder ook return on investment. De start-ups moeten pitchen, board meetings houden, data bijhouden en delen,… Het is niet zo dat de innovatieteams een half jaar lang een beetje vrijblijvend brainstormen. Ze moeten doelen halen, zoals elke start-up.”

“Wat ik persoonlijk een beetje onderschat heb, is hoeveel tijd je moet steken in interne veranderingen. Wij racen met onze start-up als een speedboot, maar je moet het moederschip ook meekrijgen. Om het digitaal platform snel en eenvoudig te kunnen voeden, moesten we het hele proces erachter efficiënter maken. Dat had impact op veel teams en veel mensen. Het is daarbij cruciaal dat je de "why" heel goed blijft uitleggen, op alle niveaus.”

Ondernemen voor het klimaat

Raemdonck stampte met Spencer zelf een succesvolle start-up uit de grond. In de scale-up fase gaf hij het roer door aan een andere CEO. Hoe heeft hij de overgang van een start-up/scale-up naar een corporate verteerd? “Ik wilde met mijn ondernemerservaring een zinvolle bijdrage leveren aan het klimaat. Bij Aquafin kan dat. Duurzaam omgaan met water is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Hoe meer we het natuurlijke watersysteem kunnen herstellen, hoe meer we bestand zullen zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering - dat vergt duurzame innovaties onder en boven de grond.”

“Waterzuivering is misschien niet supersexy, (lacht) en rioleringen al helemaal niet, maar ik heb me hier het voorbije jaar toch geweldig kunnen uitleven. Je werkt dan wel binnen een grote corporate, maar dat is niet de vibe die hier hangt. Samen met een klein team aan een nieuw businessmodel bouwen, samen op hetzelfde doel afvaren in die kleine speedboot en op die manier bijdragen aan de duurzaamheidsvisie die alle Aquafinners verbindt, geeft een fantastisch gevoel.”