Vertaler en tekstrevisor Herman Boel
Een spraakmakende chatbot die de hele wereld op zijn kop zet: in een fractie van een seconde slaagt ChatGPT erin op de moeilijkste vragen een zinnig antwoord te formuleren, en ook zelf teksten te generen in een taal naar keuze. Toch waarschuwt professioneel vertaler en tekstrevisor Herman Boel (Alta Verba) om voor businessgerelateerde teksten niet blindelings op dit soort AI-tools te vertrouwen. “Het gevoel dat je wilt overbrengen, is o zo belangrijk. En voor die finesse en nuance blijft menselijke vertaling onontbeerlijk.”
Herman Boel is voor alle duidelijkheid niet tegen ChatGPT of andere slimme tools. “Integendeel, als je AI en vertaalmachines gebruikt op de manier waarvoor ze dienen, kunnen ze een fantastisch hulpmiddel vormen. En dat komt neer op: de communicatie tussen mensen vergemakkelijken en/of verbeteren.”
“Als ik morgen een Poolse vrachtwagenchauffeur ontmoet en ik wil daar een eenvoudig gesprek met hem mee voeren, dan zal een AI-gestuurde machinevertaling dat mogelijk maken. Het zal geen perfecte conversatie zijn, maar we zullen allebei weten waarover we aan het praten zijn. Ook om inspiratie of ideeën op te doen, is ChatGPT een fantastisch instrument!”
Inferieure kwaliteit
Daarentegen AI-gestuurde machinevertalingen moet je daarentegen niet gebruiken voor professionele vertalingen, en al zeker niet als je daar vervolgens je eigen naam of die van het bedrijf onder zet, vindt Herman Boel. “Machines kunnen vertalers wel imiteren, maar daarom reiken ze nog geen kwaliteitsvolle vertalingen aan. Helaas vinden sommige vertalers uit luiheid of winstbejag van wel”, zegt hij.
Van alles wat uit ChatGPT komt, ben je nooit zeker of het ook 100% juist is
“Ten eerste is er de factor nauwkeurigheid: van alles wat uit ChatGPT komt, ben je nooit helemaal zeker of het ook 100 procent juist is. Geef bijvoorbeeld eens de naam van een minder bekende persoon in. Er zal gegarandeerd een fout instaan, omdat de machine zoekt op alle mensen met die naam.”
“AI en machinevertalingen kunnen ook niet goed met technologie overweg: je moet hen niet vragen om met afbeeldingen, video’s of audiobestanden aan de slag te gaan, of rechtstreeks te vertalen naar Adobe InDesign, want dat kunnen ze niet. Tenzij via complexe omwegen die alleen maar geld kosten. Een goede vertaler kan daar wel allemaal mee werken.”
Winstbejag
Ten tweede - en weinig mensen staan daar volgens Boel bij stil - heb je op een door een machine of AI gegenereerde tekst geen auteursrecht omdat het niet om een scheppende instantie gaat. “Zelfs niet als je er aanpassingen in hebt doorgevoerd, want de basis blijft door een machine gemaakt”, benadrukt hij. “Meer nog, doordat ChatGPT teksten genereert op basis van bronnen op het internet, is het niet eens zeker of je die tekst wel kan gebruiken zonder plagiaat te plegen.”
“Je hebt dus geen auteursrecht op de tekst en je kan inbreuk plegen op het auteursrecht van anderen. Grote vertaalbureaus die machinevertalingen aanbieden - meestal uit winstbejag - zullen dat niet onbelangrijke detail er nooit bij vertellen. Overigens laten die grote bureaus dergelijke vertalingen doorgaans hoogstens door een amateur nalezen, want professionele vertalers hebben vanuit financieel oogpunt wel iets beters te doen dan machinevertalingen te herwerken.”
Nog altijd relevant
Ten derde houden machinevertalingen geen rekening met context, waarschuwt Boel. “De tekst zal grammaticaal in orde zijn, maar de toon blijft altijd dezelfde - nooit een kwinkslag, culturele verwijzing, nuancering, verzonnen woord of speciale samenstelling … Een goede vertaler zal voor meer variatie in de tekst zorgen. Hoewel AI en machines steeds beter worden, geloof ik niet dat ze dat binnen afzienbare tijd zullen klaarspelen.”
“Al veertig jaar lang hoor ik dat ik binnen tien jaar geen job meer zal hebben. Maar anno 2023 mag ik mezelf nog steeds behoorlijk relevant noemen (lacht). Het gevoel dat je overbrengt, is o zo belangrijk, en in dat opzicht wordt de kracht van taal vaak onderschat. Kwaliteitsvolle teksten en vertalingen worden door sommige bedrijven nog altijd stiefmoederlijk behandeld, en het is vaak het eerste waar tijd of budget van wordt afgeknabbeld.”
Boel staaft dit graag met een recent voorbeeld: “Een copywriter die regelmatig actief is op LinkedIn, besloot zijn posts een week lang door ChatGPT te laten genereren, zonder iemand iets te zeggen. Wat bleek: het aantal likes, reacties en leads was na een week gehalveerd. Gewoon omdat het persoonlijke karakter dat hij zijn teksten doorgaans geeft, nergens meer te vinden was. Terwijl mensen dat net graag hebben.”
“‘Ik hou van jou’ en ‘ik zien a geire’ betekenen in se hetzelfde, maar kunnen een wereld van verschil maken op basis van de context waarin ze worden uitgesproken. Die context kent een machinevertaling niet: die vertaalt wat er staat, houdt geen rekening met het doelpubliek, ... Een goede vertaler zal aan een nieuwe klant in eerste instantie altijd vragen voor wie de tekst bedoeld is.”
Taal als verpakking
Boel is wel zo sportief om AI-gestuurde vertaalmachines kwaliteiten toe te dichten. Hij geeft toe dat ze, mits juist gebruikt, fantastische resultaten kunnen bereiken. De nuance zit hem in juist daarin, en in dat opzicht gebruikt de vertaler graag de metafoor van de verpakking.
“Wanneer je een product of dienst koopt, dan zegt de verpakking daar in een oogopslag alles over”, zegt Boel. “Een gebruiker of klant zal dan ook automatisch een link leggen: als het een kwaliteitsvolle, mooie, esthetische en nuttige verpakking is, dan zal het product of de dienst in kwestie dat wellicht ook zijn.”
“Ik neem graag het voorbeeld van Apple: het imago van de iPhone is mee te danken aan de mooie verpakking en de beleving bij het openen ervan. Hoewel ik niets tegen IKEA heb, stralen de bruine kartonnen verpakkingen af op de inhoud: dit merk wordt niet echt als high-end beschouwd. Het is echt geen toeval dat je met hetzelfde budget één iPhone en veel IKEA-kasten kan kopen. Net zoals je voor een brood bij de warme bakker meer zal betalen dan voor een industrieel brood, omdat brood van de bakker veel smaakvoller en voedzamer is.”
Kortom, de verpakking is cruciaal voor het imago en de verkoopkansen van de aanbieder, benadrukt Boel. “In dat opzicht kan je ook taal als de verpakking zien van de boodschap die je de eindgebruiker wilt meegeven. Hoe kwalitatief hoogstaander de taal, des te meer overtuigd de klant zal zijn van de kwaliteit van de producten of diensten die het merk aanbiedt, en des te meer de ondernemer of het bedrijf als premium merk wordt beschouwd. En dit zal dan weer een positieve impact hebben op de verkoop. Er is er dus een direct verband tussen beide.”
Professional met premium taal
“Machinevertaling en AI vormen een verpakking die er - toegegeven - vanop afstand prachtig uitziet. Maar wanneer je dichterbij komt en die verpakking grondig inspecteert, dan merk je dat de kleur vaal is en dat de verpakking met haken en ogen in elkaar zit, wat een behoorlijk negatieve impact op je imago kan hebben. De vraag is dus hoe jij als merk gezien wilt worden. In elk geval, wie professioneel en als premium merk gepercipieerd wil worden, blijft beter weg van AI en machinevertaling en doet idealiter een beroep op een professional, die voor premium taal zal zorgen.”
