(Photo by Wouter Van Vaerenbergh)

Na de coronacrisis veranderen mensen massaal van job. In de Verenigde Staten hebben ze het al over The Great Resignation. Trendwatcher Herman Konings ziet ook bij ons een gelijkaardige ontslaggolf aanzwellen, voortgestuwd door twee factoren: COVID-19 en de intrede van Generatie Z op de arbeidsmarkt. “De coronacrisis was voor veel mensen een aha-erlebnis. De ratrace stopte even en er ging een nieuwe wereld open. We gingen onszelf de vragen stellen waar we voordien geen tijd voor hadden. En voor een groeiende groep mensen was hét antwoord op al die vragen: I quit my job.”

De Grote Ontslagronde

April 2021 was een absolute recordmaand voor de Verenigde Staten. Op één maand tijd dienden vier miljoen mensen zélf hun ontslag in. Ook de maanden nadien gaven de Amerikanen hun loopbaan massaal een radicaal andere wending. Over de oceaan doopten ze die evolutie ‘The Great Resignation’. De Grote Ontslagronde, alleen is die deze keer uitzonderlijk door de werknemers aangedreven.

Als het regent in de VS, dan druppelt het in België. Herman Konings is ervan overtuigd dat we hier bij ons een gelijkaardige evolutie meemaken. “Onze cijfers lopen altijd achterop. In de VS heb je gigantische bureaus die bijna in real time marktonderzoek doen, hier in België komen de data altijd met vertraging binnen. Maar op basis van mijn eigen onderzoek en dat van collega’s kan je er gerust van uitgaan dat de coronacrisis ook bij ons een keerpunt was voor heel wat werkende mensen. Een eyeopener én trigger om het over een andere boeg te gooien.”

“COVID-19 en de lockdowns waren voor veel mensen een aha-erlebnis. Plotseling hadden we tijd vrij om onszelf de vragen te stellen waar we in de dagelijkse ratrace van voordien nooit aan toekwamen. We lazen terug boeken, keken volop series op Netflix, onze wereld werd ineens groter. We ontdekten nieuwe interesses en bliezen oude passies nieuw leven in. Misschien konden we zelfs geld verdienen met die passies?”

Steroïdetherapie

Konings schreef al eerder over de impact van grote crisissen op samenlevingen en mensen. “We hebben doorheen de geschiedenis gezien dat elke grote globale crisis een boost heeft gegeven aan beschavingsprocessen. Je hebt altijd megatrends, traag evoluerende stromen onder samenlevingen.”

“Er zijn vier types van crisissen die zo impactvol zijn dat ze een turbo zetten op zo’n beschavingsproces: oorlogen, economische depressies, natuurrampen en pandemieën. Dat hebben we nu ook gezien: COVID-19 was een soort van steroïdetherapie voor megatrends als digitalisering of globalisering, die tegelijkertijd oorzaak en remedie is van de pandemie.”

COVID-19 was een soort van steroïdetherapie voor megatrends als digitalisering of globalisering, die tegelijkertijd oorzaak en remedie is van de pandemie

“De beschavingsprocessen die je in de samenleving ziet, spelen zich ook af intern bij mensen. Denk maar aan de stormloop op psychologen. Vergeleken met 2015 klopte 60% meer studenten vorig jaar aan bij de studentenpsycholoog. ‘Veerkracht’ was hét modewoord tijdens de coronacrisis, ik voeg daar graag ‘weerklank’ aan toe. In het Engels liggen die twee heel dicht bij elkaar: resilience en resonance. Onder weerklank versta ik zelfrealisatie en transformatie, mensen gingen meer dan ooit te rade bij zichzelf. Een mogelijke reactie op dat proces kan dan zijn: ‘I quit my job!’”

(Photo by Wouter Van Vaerenbergh)

De typisch Vlaamse brave face

Het is geen zwart-witverhaal, benadrukt Konings. “Er bestaan grosso modo drie verschillende groepen werknemers. Je hebt een aanzienlijke groep van mensen die heel tevreden zijn met hun job. Ze voelen zich goed op het werk, hebben een klik met hun collega’s en hun baas en zijn na de coronacrisis zelfs gemotiveerder dan ooit opnieuw naar kantoor getrokken. Die groep heeft de pauzeknop even kunnen indrukken, heeft misschien lessen getrokken om het op een andere manier aan te pakken, maar zit wel vol energie om opnieuw te knallen.”

“Dan heb je een tweede groep, de zogenaamde brave faces. Ze voelen zich ongelukkig op het werk, maar ze laten dat niet zien aan hun collega’s of hun werkgever. Ze houden de schone schijn op en ze zetten een pokerface op. Niet zeuren, doordoen, het typisch Vlaamse binnenvetten. Die groep mensen wordt geschat op zo’n kwart van alle werknemers. Dat is een beangstigend hoog aantal. Zeker omdat de brave face een gevaarlijke houding is. Je kan je frustraties opkroppen, maar vroeg of laat banen ze zich toch een weg naar buiten. Dan krijg je burn-outs, bore-outs of depressies.”

“De derde groep zijn de mensen die het kotsbeu zijn en actie ondernemen. Ze zetten geen brave face op, maar geven hun leven en hun loopbaan een andere wending. 0,001 procent van die mensen gaat geiten hoeden in de Pyreneeën, anderen gaan ondernemen, nog anderen gaan bij een nieuwe werkgever aan de slag. Vaak in een totaal andere sector.”

Voor corona had ‘jobhoppen’ nog een eerder negatieve connotatie, de crisis heeft de perceptie totaal gekeerd

“Dat is trouwens heel opvallend aan The Great Resignation: de hokjes verdwijnen. Werknemers worden ondernemer, ondernemers worden ambtenaar, ambtenaren worden loodgieters, loodgieters worden schrijver. Vastgeroeste statuten en sectoren doen er steeds minder toe. Het wegvallen van praktische bezwaren helpt bij die evolutie. Er heerst schaarste op de arbeidsmarkt, iedereen smeekt om personeel. Beslis je vandaag dat je les wil geven, dan kan je morgen al voor de klas staan. Voor corona had ‘jobhoppen’ nog een eerder negatieve connotatie, de crisis heeft de perceptie totaal gekeerd.”

Een generatie van kathedraalbouwers

Naast de aha-erlebnis die mensen ervaarden tijdens de coronacrisis speelt volgens Konings nog een andere factor mee bij ‘The Great Resignation’. “De boomers, mijn generatie, zijn binnen dit en tien jaar weg van de arbeidsmarkt. Nu is het aan Generatie Z. Dat is een uitgesproken generatie, met het hart op de tong. Neem nu de sporters. Interviews met wielrenners of voetballers waren altijd doodsaai, vol voorgekauwde en nietszeggende antwoorden. Maar Remco Evenepoel of Romelu Lukaku zeggen waar het op staat. Ze zijn eerlijk en authentiek. Die houding zie je terug op de werkvloer. Gen Z’ers zullen niet zo snel een brave face opzetten. Ze durven zeggen wanneer ze ongelukkig zijn, wanneer ze zich vervelen of wanneer ze verzuipen in het werk.”

Generatie Z heeft een vloeibare identiteit. Ze laten zich niet in één hokje plaatsen, ze schrijven allemaal hun eigen unieke biografie

“Generatie Z heeft een vloeibare identiteit. Ze laten zich niet in één hokje plaatsen, ze schrijven allemaal hun eigen unieke biografie. Daarbij houden ze hun ogen strak op de lange termijn gericht, of het nu over het klimaat of over werk gaat. Generatie Z is een generatie van kathedraalbouwers. Vele eeuwen geleden bouwden mensen kathedralen, goed wetend dat ze het moment dat die kathedraal af was zelf nooit meer zouden meemaken. Wel, Gen Z doet dat ook. Hun ouders lieten zich opjagen door de korte termijn: what happens next? Meer, meer, meer. Kinderen hebben gezien tot wat dat leidt: burn-outs, bore-outs, depressies, scheidingen,… Ze willen het anders doen dan hun ouders. Ze willen zichzelf niet opbranden en ambiëren job die hen in de eerste plaats voldoening schenkt en gelukkig maakt.”

(Photo by Wouter Van Vaerenbergh)

Ruimte om te ventileren

Hoe moeten werkgevers nu omgaan met ‘The Great Resignation’? Moeten ze het tij proberen te keren? Of moeten ze aanvaarden dat jobhoppen het nieuwe normaal is. “Ze hebben geen andere keuze dan die nieuwe realiteit te omarmen”, stelt Konings. “Veel bedrijven worstelen daar nog mee, maar ik zie aan de andere kant ook hoe steeds meer werkgevers inzetten op het welzijn van hun werknemers. Dat gaat ongelooflijk breed: van klimaatpassieve gebouwen met veel groen en gezonde lucht tot het uitroeien van die verschrikkelijke open landschapskantoren. Van een volwaardige plek voor telewerk en thuiswerk tot sportcoaches en psychologen op het werk.”

Het is even vloeken als gedreven mensen vertrekken, maar je kan er als werkgever natuurlijk ook trots op zijn dat je het ondernemersvuur in werknemers hebt aangewakkerd

“Je kan er als werkgever alles aan doen om talent aan jouw bedrijf te binden, toch zal je moeten aanvaarden dat mensen van job veranderen”, benadrukt Konings. “Ondernemerschap zit duidelijk in de lift. In Nederland is die evolutie al langer aan de gang, maar ook in België stijgt het aantal zelfstandigen. Dan heb ik het niet over schijnzelfstandigen die voor Deliveroo of Uber werken, maar over échte ondernemers.”

“Veel werkgevers hebben ooit zelf een eigen zaak uit de grond gestampt. Het is even vloeken als gedreven mensen vertrekken, maar je kan er als werkgever natuurlijk ook trots op zijn dat je het ondernemersvuur in werknemers hebt aangewakkerd. Als een werknemer vertrekt omdat hij The Voice heeft gewonnen en een platencontract kan tekenen, sta dan niet in de weg van die droom.”

“Hoe je ook omgaat met ‘The Great Resignation’, laat empathie het woord voeren”, adviseert Konings. “Toon respect voor de mens achter de medewerker. Als mensen ongelukkig zijn met hun job, luister dan naar hen en probeer samen uit te dokteren of en hoe je hun werkgeluk een boost kan geven. Creëer een cultuur waar de brave faces hun pokerface durven afwerpen. Dan ben je al een heel eind op de goede weg.”

“Oh ja, heel belangrijk: geef je mensen de ruimte om te ventileren want dat is absoluut nodig. Onderschat bijvoorbeeld niet hoe louterend roddelen kan zijn. (lacht) Zelfs als het over de baas gaat.”