Arvid De Coster (WeGroup/©Emilie Bonjé) & Jan Denys (Randstad/©LRM)
Via de nieuwe arbeidsdeal kunnen werknemers in de privésector sinds eind november wettelijk een voltijdse vierdaagse werkweek aanvragen, mét behoud van loon en pensioenrechten. Dat zou moeten zorgen voor een betere balans tussen werk en privé, en voor minder uitval door burn-outs. Professor arbeidseconomie Stijn Baert noemde dit in 2018 al ‘economische sciencefiction’ omdat het alleen maar voor hogere loonkosten zou zorgen. Tijd voor wat duiding door een ervaringsdeskundige (Arvid De Coster) en een arbeidsmarktspecialist (Jan Denys). “Je moet je als bedrijf vooral de vraag stellen of je de juiste cultuur hebt om een vierdaagse werkweek in te voeren.”
Volgens Joe O’Conner, CEO van 4 Day Week Global, hebben studies bewezen dat werknemers ‘korter en slimmer’ kunnen werken in een vierdaagse werkweek. Meteen ook de insteek van InsurTech scale-up WeGroup om ermee aan de slag te gaan. Het Gentse bedrijf biedt zijn medewerkers sinds begin dit jaar een vierdaagse werkweek aan.
Tijd om even een stand van zaken op te nemen bij co-founder en CEO Arvid De Coster. “Het was wat contra-intuïtief om zoiets te lanceren omdat het bij start-ups en scale-ups altijd over die extra mile gaat, waarbij je als founder stiekem droomt dat iedereen zich 24/7 voor het bedrijf inzet. Maar net daarom intrigeerde het ons om het op z’n minst te proberen. Prestaties meten of belonen op basis van gepresteerde uren is namelijk nooit onze politiek geweest: wij streven naar het behalen van mijlpalen en concrete doelstellingen. Om het wat simpel te stellen: als een salesman al op 1 januari zijn jaartarget haalt, mag hij wat ons betreft voor de rest van het jaar thuisblijven.”
Juiste cultuur en workflow
“We hebben die maatregel genomen in de verwachting dat door die toename aan vrije tijd de productiviteit zou toenemen, doordat mensen meer gemotiveerd zouden zijn om in kortere tijd hun targets te halen. Dat is niet gebeurd, maar: de productiviteit is ook niet gedaald. Onze mensen doen nu gewoon in vier dagen wat ze anders in vijf deden. Dat is voor ons de belangrijkste conclusie: het betekent dat we de juiste cultuur en workflow hebben”, aldus De Coster.
En wat met de mentale gezondheid, die ook een deel van de inzet was? “We zien dat veel medewerkers de vrijgekomen vrijdag - die in principe een weekenddag is - gebruiken om aan semiprofessionele zelfontwikkeling te doen, bijvoorbeeld door een opleiding te volgen, en dat dit een positieve impact heeft op hun happiness op kantoor.”
“Dat komt volgens mij omdat wij de juiste manier van vierdaagse werkweek hebben ingevoerd – niét die uit de arbeidsdeal van de overheid, die compleet fout is en waarbij in vier dagen evenveel uren moeten gepresteerd worden als in vijf: wij geven effectief een extra vrije dag”, benadrukt de CEO van WeGroup.
Ook Jan Denys, socioloog en arbeidsmarktspecialist bij Randstad, gelooft niet in de vierdaagse werkweek als wondermiddel tegen burn-out. “Dat de overheid dat als argument gebruikt, is uiteraard dikke quatsch: vijf dagen per week acht uur of vier dagen tien uur werken zal geen enkel verschil maken. Het is een dom argument zonder empirische grond, en ik zie integendeel zelfs meer kans op burn-out in de vierdaagse werkweek. Burn-out heeft trouwens bijna niets met het aantal gewerkte uren te maken, maar met hoe we die invullen en met een complexe set aan randgegevens.”
Vijf dagen per week, acht uur per dag
Die extra vrije dag ging bij WeGroup niet met loonverlies gepaard, een gegeven dat professor arbeidseconomie Stijn Baert zoals gezegd ‘economische sciencefiction’ noemt omwille van de hogere loonkosten, in een land waar die sowieso al de pan uit swingen. Jan Denys is evenmin gewonnen voor een collectief opgelegde kortere werkweek, en al zeker niet als daar hetzelfde loon blijft tegenover staan. “Laat me duidelijk zijn: wat mij betreft, beslissen mensen zelf hoeveel of hoe weinig ze willen werken. Niemand moet zich moreel verplicht voelen om aan de slag te gaan, op voorwaarde dat je dan ook geen uitkering claimt.”
“Omgekeerd zal ik niemand tegenhouden die zijn vijfdaagse werkweek in vier dagen wil duwen en zo geen loon moet inleveren door een dag minder te werken. Ik heb over het ene noch het andere een waardeoordeel te vellen omdat het een individuele keuze is. Waar ik wel problemen mee heb, is dat men zou zeggen: we verminderen collectief het aantal werkuren per week, maar we blijven hetzelfde loon uitbetalen. Want dan wordt de arbeid duurder en verzwakken we onze concurrentiepositie. Het moet een win-win zijn voor werknemer én werkgever.”
Eigenlijk moet je je als bedrijf de vraag stellen of je de juiste cultuur hebt om een vierdaagse werkweek in te voeren. Bij ons als scale-up was dat het geval, dus heeft dat ook gemarcheerd
“Ik ben niet helemaal akkoord met de uitspraak van Stijn Baert”, kaatst Arvid De Coster de bal terug, “maar ik denk dat hij vooral op klassieke bedrijven doelde die al decennialang met de mindset van ‘vijf dagen per week, acht uur per dag’ opereren. Daar moet het inderdaad heel moeilijk zijn om die beweging te maken, terwijl een start-up of scale-up vaak meer de mentaliteit van targets en deadlines hebben. Dus de uitspraak van professor Baert zal wel juist zijn - hij beschikt ongetwijfeld over meer wetenschappelijke data dan ik (lacht) – maar alleen voor bepaalde types ondernemingen. Eigenlijk moet je je als bedrijf de vraag stellen of je de juiste cultuur hebt om een vierdaagse werkweek in te voeren. Bij ons als scale-up was dat het geval, dus heeft dat ook gemarcheerd.”
Concurreren op arbeidstijd
Vandaag loopt in Groot-Brittannië het grootste onderzoek naar een kortere werkweek ooit, met meer dan 3.000 werknemers uit zeventig bedrijven, die gedurende zes maanden een dag minder werken - mét loonbehoud - en die opgevolgd worden door de universiteiten van Cambridge, Oxford en Boston. Ook elders wordt geëxperimenteerd met een kortere werkweek: Spanje investeert ruim 50 miljoen euro in een proefproject rond de vierdaagse werkweek en ook multinational Unilever bekijkt de mogelijkheden. “We verwachten dat steeds meer bedrijven voor dergelijk beleid zullen kiezen en zien de vierdagenwerkweek uitgroeien tot de nieuwe standaard”, klonk destijds ook bij WeGroup, dat het vooral ziet als een wapen in de war for talent.
“Dat is exact de reden waarom wij het hebben ingevoerd”, beaamt Arvid De Coster. “Bij ons om de hoek zit Deliverect, de scale-up die toen net een heel grote kapitaalronde had afgerond. Zij mikken op dezelfde profielen als wij maar wij hebben niet dezelfde financiële middelen. En omdat wij dus niet kunnen concurreren op vlak van loon, doen we het op arbeidstijd. Doordat we ook één van de eerste bedrijven in België waren om de vierdaagse werkweek te implementeren, hebben we echt onze slag kunnen slaan: we kregen toen enorm veel spontane reacties binnen. Dat uit een bevraging van Liantis bleek dat vier op de tien werkgevers extra vakantiedagen toekennen boven op het wettelijk verlof, bewijst alleen maar hoe verkorte arbeidstijd meer en meer een troef wordt.”
“Door de loonnormen en inflatie kunnen veel werkgevers loon niet meer inzetten als wapen”, beaamt Jan Denys. “Dus als het niet lukt met troef nummer één - geld - dan maar met nummer twee: tijd. En het is natuurlijk mooi meegenomen dat het inspeelt op de trend van de zorgzame werkgever. Wat niet wegneemt dat het niet evident is in deze tijd van arbeidskrapte.”
Door de loonnormen en inflatie kunnen veel werkgevers loon niet meer inzetten als wapen. Dus als het niet lukt met troef nummer één - geld - dan maar met nummer twee: tijd
Naar nul uur werken
En wat met de 4-urige werkdag, waar de Amerikaanse sociaal psycholoog Devon Price voor pleit? Kan dat dan ook? “Dat zou je kunnen toepassen als iedereen zijn targets blijft halen en het bedrijf even goed blijft draaien”, antwoordt De Coster. “Het zou ook weer goed kunnen zijn voor de work-lifebalans.”
“Maar waar het schoentje volgens mij wringt, is de lange termijn: als je de werkdag kan reduceren tot vier uur, dan wellicht ook tot twee uur en tot nul uur. Kortom, dan zou alles geautomatiseerd kunnen worden, zodat mensen niet meer nodig zijn. De technologie laat dit vandaag nog niet toe, maar ik zie zo’n denkwijze toch als een risico. Je mag als bedrijf om je mensen geven, maar je geeft ook altijd om je kosten. En als je mensen kunt laten gaan zonder aan productiviteit in te boeten… Wat heb je dan op maatschappelijk niveau gecreëerd, vraag ik me af. Je moet dus wel ergens de lijn trekken, vind ik.”
Hogere levensstandaard
“Hoewel ik absoluut niet tegen verminderde arbeidstijd ben, zie ik dat systeem sowieso niet massaal doorbreken”, reageert Jan Denys. “Als we kijken naar de afgelopen vijftig jaar, dan blijkt de arbeidsduur nauwelijks vermindert: van veertig naar 38 of in sommige gevallen 36 uur, meer niet. Hoe komt dat? Omdat de levensstandaard van de mensen enorm is gestegen en we dus met z’n allen hebben gekozen voor meer geld - en dus meer werken-, in plaats van voor meer tijd. Mochten we tevreden zijn met de levensstandaard van vijftig jaar geleden, dan zouden we ongetwijfeld met veel minder werkuren toekomen.”
“Nu, het kan heel goed dat we in een nieuwe fase terechtkomen”, gaat Denys verder. “Vandaag zijn we productiever dan ooit en verdienen we dus ook meer, dus kunnen we twee keuzes maken: nog meer verdienen, of meer tijd voor onszelf maken. Ik sluit niet uit dat we naar die tweede optie zullen neigen, wat je bijvoorbeeld zou kunnen bewijzen door het feit dat er meer mensen een sabbatical nemen en dus voor minder minder loon kiezen. Maar dat is toekomstmuziek, dat zal moeten blijken. Zeker in deze tijden van inflatie durf ik daar geen uitspraken over doen.”
Pionier in de markt
Overigens nog dit: op het besluit van WeGroup om de vierdaagse werkweek in te voeren kwam ook kritiek uit onverwachte hoek. “We kregen best wel wat ontevreden reacties van klanten met een servicecontract”, vertelt De Coster. “Zij gaven aan voortaan dan ook maar vier vijfde van hun factuur te betalen, omdat ze naar eigen zeggen recht hadden op vijf dagen service per week. Een foute redenering natuurlijk, want heel wat van onze diensten zijn geautomatiseerd en kunnen dus even goed op woensdagavond als op zondagochtend worden uitgevoerd.”
“Zo’n reacties zijn het gevolg van pionier te zijn in de markt, en al zeker in de conservatieve markt van verzekeringsmakelaars als de onze. Maar dat is snel overgewaaid: er zijn geen klanten vertrokken en we factureren nog altijd voor de volle vijf vijfde”, lacht de jonge ondernemer.
