Boyan Slat (The Ocean Cleanup): “Te veel slimme mensen verspillen hun leven aan problemen die over vijftig jaar irrelevant zullen blijken”

Boyan Slat, oprichter en CEO van The Ocean Cleanup

Negen jaar geleden verscheen een nerdy tiener op het TEDx-podium met een idee om plastic uit onze oceanen te vissen. Dat idee ging plots viraal en zette het leven van Boyan Slat compleet op zijn kop. Na bijna een decennium van keihard werken en doorzetten, tonnen kritiek en de nodige blunders vist zijn The Ocean Cleanup nu honderdduizenden kilo’s afval uit onze oceanen. Bloovi sprak exclusief met Boyan Slat over hoe die woelige reis voor hem aanvoelde, waarom plastic afval wel degelijk een oplosbaar probleem is en waarom dit zeker niet de laatste grote uitdaging is die de Nederlandse ondernemer wil aangaan. “Wanneer je iets onderneemt, zullen er altijd critici zijn.”

“Toen mijn TEDx keynote viraal ging, was dat overweldigend”, blikt Slat terug op zijn eerste publiek optreden. “Ik had geen team om op terug te vallen en iedereen - van CNN tot de Chinese media - stond plots voor mijn deur. Ik heb toen de beslissing genomen om geen interviews te geven. Op dat moment konden we niets doen met al die media-aandacht. Vervolgens is er een haalbaarheidsstudie gebeurd, een klein team verzameld en toen we er klaar voor waren een crowdfunding opgezet. Vanaf dat ogenblik ben ik publiek gegaan. Aandacht is enkel nuttig wanneer het je helpt om een doel te bereiken.”

Slat was op dat moment amper 18 jaar oud. “Ik had geen flauw benul wat ik aan het doen was”, lacht hij. “Het is een avontuur. Je probeert zaken, je kijkt wat er werkt en maakt veel fouten. Dat is de manier waarop je leert.”

Great Pacific Garbage Patch

The Ocean Cleanup is vandaag een volwaardige non-profit, geleid door Slat, die als doel heeft om plastic afval uit oceanen te verwijderen. “We doen twee zaken”, legt de Nederlandse ondernemer uit. “Enerzijds ruimen we plastic op dat al in de oceaan zit. Dat doen we in garbage patches, ofwel plasticsoepen: plekken op zee waar plastic samendrijft. Daarnaast bouwen we systemen op de mondingen van rivieren, om te voorkomen dat plastic in de oceaan terecht komt.”

Hun grootste systeem vind je in de zogenaamde Great Pacific Garbage Patch in de Stille Oceaan. Van bovenaf gezien lijkt het op een gigantische, drijvende U die voortgetrokken wordt en drijvend afval opschept. Onder de oppervlakte verzamelt een bijhorend scherm eveneens plastic. “Het oceaan-systeem is nu ruim een jaar operationeel”, vertelt Slat. “En we toonden aan dat het wel degelijk werkt.”

Volgens de bezieler van The Ocean Cleanup hebben de systemen tot nu toe 2 miljoen kilo afval verzameld. In de Great Pacific Garbage Patch haalde de non-profit 170.000 kilogram plastic op, en het huidig systeem verzamelt 2.000 kilo per dag. Volgend jaar hopen Slat en de zijnen een vernieuwde versie op zee te introduceren die 7.000 kilo per dag uit de oceanen moet halen. Ondertussen vist The Ocean Cleanup met een ander systeem ook plastic uit 10 rivieren. Volgend jaar hopen ze dat op te schalen naar 20 rivieren.

Kritiek

Na de overweldigende media-aandacht kwam al vrij snel ook de eerste kritiek op de ambitieuze plannen van Boyan Slat: het project zou er onmogelijk in slagen om de garbage patches op te kuisen, het zou bovendien schade veroorzaken aan leven op zee en - last but not least - zou dit niet de meest efficiënte manier zijn om plastic uit zee te halen, aldus de tegenstanders.

“Wanneer je iets onderneemt, zullen er altijd critici zijn”, reageert Slat laconiek. “Je kan natuurlijk emotioneel reageren wanneer je kritiek krijgt. Maar een betere reactie is om de argumenten grondig te analyseren en te kijken welke daarvan steek houden. Toen de eerste negatieve geluiden binnenkwam, verzamelden we alle kritische artikelen en bestudeerden we letterlijk zin per zin wat de feitelijke argumenten waren. Die gebruikten we als kompas.”

“Eén van de kritieken was bijvoorbeeld dat het plastic in de patch te klein was om op te vissen. We zijn toen naar het gebied gegaan en hebben dat gemeten. Die kritiek bleek niet waar te zijn. Negen jaar geleden was onze kennis van het plastic-probleem op zee heel anders dan wat we vandaag allemaal weten. Het was dus niet zo gek dat mensen aanvankelijk dachten dat het opruimen van die patch onmogelijk was. Maar op basis van voortschrijdend inzicht zagen wij dat dit wel degelijk een oplosbaar probleem is.”

Activisme polariseert

Maar waarom wil Slat zoveel tijd en geld investeren in het opkuisen van onze oceanen? “Er zijn natuurlijk veel problemen in de wereld”, geeft de Nederlander toe. “Maar oceanen zijn cruciaal voor het leven op aarde. Ruim 95% van onze biosfeer bestaat uit oceaan, en meer dan 75% van al het dierenleven vind je daar. Als je iets in leven wil houden, dan is het dat wel. Daarnaast is plastic verwijderen een probleem dat relatief direct kan opgelost worden. Zaken als klimaatopwarming of visserij zijn bijvoorbeeld veel complexer, en verwachten lange regulerende processen. Plastic is een belangrijk probleem waarop ik als individu een impact kan hebben. Ik hoop dat dit niet het laatste wereldprobleem is waarop ik zal werken, maar het is een goed probleem om mee te starten (lacht).”

Zo leerde Boyan Slat al heel wat lessen die hij in de toekomst hoopt in te zetten om andere wereldproblemen aan te pakken. “Ik heb geleerd dat het belangrijk is om pragmatisch te zijn”, verduidelijkt hij. “Het is belangrijk om een soort consequentialistische filosofie te hanteren. Je hoeft helemaal geen perfect iets af te leveren, je moet gewoon zorgen dat morgen beter is dan vandaag. Ik heb ook geleerd dat je problemen efficiënter oplost door te bouwen aan een toekomst waar je het mee eens bent, niet door te vechten tegen zaken waar je het niet mee eens bent. Heel wat activisme focust op problemen in plaats van oplossingen. Dat werkt polariserend, en is volgens mij daardoor minder efficiënt.”

Impact

Intussen staat hij al bijna tien jaar aan het hoofd van The Ocean Cleanup. Slat is voorlopig echter niet van plan om zijn kapiteinspet af te geven. “Er bestaan twee modellen bij een start-up”, stelt hij. “In het old-school model neemt de oprichter na een tijdje een stap terug om het bedrijf in handen te geven van een professioneel management. Daarnaast heb je het model waarbij de oprichter de CEO blijft, maar ook deels steunt op ervaren management. Dat laatste model passen wij voorlopig toe.”

“Ik leun op ervaren managers maar uiteindelijk is het belangrijk dat ik de eindverantwoordelijke blijf en de richting uitzet. Je kan het niveau van ownership van een oprichter niet zomaar uit handen geven. Het is erg moeilijk om de founder te vervangen zonder een diepe impact te hebben op de cultuur en visie. Zeker als jouw organisatie een sterke missie heeft, dan is een vervanging niet het juiste model.”

Ondertussen zit The Ocean Cleanup in een spreidstand wanneer het op fondsenwerving aankomt. De non-profit moet het deels hebben van giften en investeringen, maar haalt ook inkomsten uit partnerships, soms zelfs met bedrijven wiens plastic de oceanen vervuilt, zoals Coca-Cola. Voor Slat is dat niet zo onlogisch. “Een deel van de producten van Coca-Cola komen inderdaad in het milieu terecht”, zegt hij onomwonden. “Daarom financieren ze ons ook, Ze hebben er alle belang bij dat hun plastic uit de oceanen weggehaald wordt, of er zelfs helemaal niet in terecht komt. The Ocean Cleanup financieren is één van de manieren waarop zij hun milieu-impact verminderen.”

Overschat risico

Ten slotte heeft Slat nog een boodschap voor ambitieuze ondernemers die zijn voorbeeld willen volgen. “Het is belangrijk om aan iets te werken dat ook écht impact heeft”, zegt hij. “Te veel slimme mensen verspillen hun leven door aan zaken te werken die over vijftig jaar irrelevant zullen blijken. Je moet aan dingen werken waar je binnen enkele decennia op kan terugkijken en zeggen: het was het waard om daar zoveel tijd en energie in te steken.”

“Daarnaast denk ik dat het risico van grootschalige projecten vaak wordt overschat. Grote projecten zorgen namelijk voor veel meer aandacht, mensen worden er enthousiast van en investeerders staan meer open om daar geld in te pompen. Doe dus iets dat op dezelfde schaal werkt als het probleem dat je wil oplossen. In plaats van kleine projecten in de marge zouden mensen grote visies moeten neerzetten die grote problemen oplossen. Dat klinkt op het eerste zicht moeilijk, maar het is makkelijker om een groot project succesvol te maken dan een initiatief dat maar 0,1% van een probleem oplost.”