Circulair ondernemen: het klinkt even duurzaam als sexy, en almaar meer bedrijven tonen dan ook belangstelling of beginnen er zelfs voorzichtig mee te experimenteren. Toch blijkt de circulaire praktijk vaak een heel stuk weerbarstiger, zeker voor een kleine start-up. Sebastiaan De Neubourg, oprichter en bezieler van het circulaire brillenmerk Yuma Labs, weet er alles van én heeft er ook de nodige lessen uit getrokken. “Ik had mezelf in 2017 twee of drie jaar gegeven. Vandaag besef ik dat mijn rol als gamechanger misschien even belangrijk is als ons potentieel commercieel succes, maar het ene kan nooit losstaan van het andere.”

Yuma Labs zag in 2017 het daglicht, na een geslaagde en gel gehypte crowdfunding-campagne. Aanvankelijk zette het bedrijfje in op volledig 3D-geprinte zonnebrillen. Een proces van vallen en opstaan waarbij De Neubourg - die een diploma burgerlijk ingenieur van de gereputeerde TU Delft op zak heeft - nog zowat alles zelf deed. “Als ik nu op die beginperiode terugblik, besef ik vooral dat ik veel te veel zelf probeerde te doen. Van het ontwerp van de brillen over de website tot het volledige technische productieproces.”

Alvorens zijn bedrijf uit de grond te stampen, was De Neubourg actief als consultant voor start-ups en kleine bedrijfjes die de circulaire toer wilden opgaan. “De circulaire economie stond toen echt nog in de kinderschoenen, maar al tijdens mijn studies was mijn belangstelling hiervoor gewekt. Na een tijdje begon het me te dagen dat ik eigenlijk veel liever zelf als ondernemer aan de slag zou gaan, en daarop ben ik beginnen nadenken op welk type product ik zoveel mogelijk circulaire principes zou kunnen toepassen.”

Als ik nu op die beginperiode terugblik, besef ik vooral dat ik veel te veel zelf probeerde te doen

“Natuurlijk besef ik maar al te goed dat we de wereld niet zullen redden met circulair geproduceerde brillen, maar een bril heeft op dat vlak toch enkele belangrijke troeven. Het is in de eerste plaats - ook letterlijk - een heel zichtbaar en zelfs iconisch product. Dit maakt het ook een dankbaar accessoire om het circulaire idee enigszins te populariseren. Zoiets is een veel sterkere driver dan wanneer het ‘van moeten’ is, of wanneer je mensen financieel gaat bestraffen omdat hun koopgedrag niet voldoende ecologisch zou zijn.”

Daarnaast is een bril ook vanuit logistiek oogpunt een interessant product, geeft De Neubourg aan. “Het is klein en compact, wat het ook eenvoudiger maakt om het na gebruik terug te sturen en de gebruikte materialen te hergebruiken. Voor pakweg een tafel of een stoel ligt dit al iets lastiger.” Op dat aspect speelt Yuma Labs vandaag al concreet in met een terugzendlabel dat in de brillendoosjes zit, waardoor het doosje op het einde van de rit vervelt tot een pakketje dat eenvoudigweg via de post kan worden teruggestuurd.

Tomorrowland

Toen Yuma Labs uit de startblokken schoot, was het plan helder: een circulair eigen brillenmerk in de markt zetten. Vijf jaar later is de focus ingrijpend verlegd: anno 2022 produceert Yuma Labs vooral voor bestaande (mode)merken. En dit gaat dan van het sourcen van het materiaal over het productontwerp en de eigenlijke productie tot de terugname van de versleten brillen. Dat is zowel technisch als logistiek een behoorlijk complex proces, maar de bedrijven waarmee Yuma Labs de voorbije jaren al in zee ging, bewijzen dat het circulaire concept van de Antwerpse start-up almaar beter ingang vindt: COS, Love Stories, Tomorrowland, Mini Rodini, Christian Wijnants.

“We leerden al snel dat het in de markt zetten van een eigen label te veel tijd en energie opslorpt”, vertelt de founder. “Bovendien waren ik en mijn zakenpartner daar ook helemaal niet zo goed in. Door vooral in te zetten op een private label kunnen we ons nu voluit focussen op de technische en logistieke uitdagingen van een circulair productieproces, en op de recyclage achteraf.”

In de beginfase - toen De Neubourg nog met 3D-printers werkte - bestond het basismateriaal voor de brillen voornamelijk uit gerecycleerde petflessen. Ook daar is hij intussen grotendeels van afgestapt. “PET is een interessante grondstof voor een spuitgietproces, vooral met het oog op zeer grote oplages. Een deel van de klanten waar we intussen voor werken, zit in een relatief hogere prijsklasse waardoor de oplages veel kleiner zijn. Los daarvan hebben we ook geleerd dat PET een bijzonder lastig materiaal is om brillen mee te produceren, omdat het een extreem precies ontworpen mal vereist. Na heel veel trial and error hebben we die productietechnologie intussen wel min of meer onder de knie, maar we hebben ook geleerd dat het eigenlijk te omslachtig is om daarmee brillen te maken.”

“Intussen zijn we natuurlijk ook al enkele jaartje verder, en zijn tal van industrieën zelf ook technologisch verder opgeschoven. Daardoor zijn er andere duurzame materialen op de markt gekomen waar wij ons voordeel mee kunnen doen. We werken nu met bioplastics, maar net zo goed met nylon afkomstig van gerecycleerde visnetten of tapijten en met acetaat, een harde kunststof die nu vaak zelf ook al deels moleculair gerecycleerd is. Daarvoor werken we nauw samen met productiepartners in onder meer Italië, Duitsland en een aantal Aziatische landen. Hier ter plekke maken we zelf enkel nog kleine samples: we hebben geleerd dat we beter in zee gaan met industriële producenten die bepaalde productieprocédés technisch al volledig onder de knie hebben.”

Multinationals

De uitdaging van een circulair bedrijf ligt niet enkel in de extra eisen op vlak van materialen en productietechnologie, maar net zo goed in het hele terughaal- en recyclageproces van de versleten of afgedankte producten. “Vooral dat aspect hadden we aanvankelijk stevig onderschat”, klinkt het. “Het heeft immers ook een reusachtige impact op het productieproces. Je moet bepaalde materialen achteraf ook zo goedkoop en efficiënt mogelijk opnieuw van elkaar kunnen scheiden. En vaak heeft dit ook een grote invloed op ogenschijnlijk onbelangrijke details.”

“Denk bijvoorbeeld aan een merklogo op zo’n hippe zonnebril: vaak is dit in metaal, maar dat wil je natuurlijk zo maximaal mogelijk vermijden. Elk materiaal dat je in het productieproeces aanbrengt, moet er achteraf ook opnieuw af- of uitgehaald worden. Voor onze klanten van hun kant is dat logo dan weer cruciaal, terwijl het onvermijdelijk een stevige impact heeft op het totale prijskaartje van de bril.”

Eén van de uitdagingen waar Yuma Labs vandaag ook tegenaan botst, is dat het bedrijf zelf al een stuk verder staat in het terugneem- en recyclageproces dan heel wat industrieën waar het bedrijf nu mee samenwerkt. “Acetaat bijvoorbeeld kunnen wij terugnemen, en puur technisch bekeken is de volledige recyclage van dat materiaal al perfect mogelijk. Maar de producenten zelf zitten logistiek en operationeel nog niet in dat proces. En dus botsen wij op de vraag: naar wie moeten wij het dan terugsturen? Op termijn zal dat probleem zichzelf oplossen, maar het is een extra uitdaging waar wij als circulaire start-up mee af te rekenen krijgen”, zegt De Neubourg.

Voor ons is het natuurlijk wel leuk dat we als circulaire start-up door de multinationals ernstig genomen worden en we met hen aan tafel kunnen gaan zitten

“Tegelijk kunnen wij als heel kleine speler op dat vlak wellicht ook een pioniersrol vervullen: we worden heel nauwlettend in de gaten gehouden door de materiaalindustrie - vaak zijn dat echte multinationals - die het heel interessant vinden wat wij nu doen. Dit gezegd zijnde: er is de voorbije jaren echt wel heel veel veranderd, ook bij de grote jongens. Zij zijn hier vandaag echt actief mee bezig, en voor ons is het natuurlijk wel leuk dat we door die multinationals ernstig genomen worden en dat we met hen aan tafel kunnen gaan zitten.”

Schattige case-study

Toen Yuma Labs in 2017 voor het eerst naar buiten trad, was de mediabelangstelling gigantisch groot, in binnen- én buitenland. Vijf jaar later heeft de Neubourg een aantal harde lessen geleerd. Hij geeft ook grif toe dat hij de voorbije jaren af en toe wel even getwijfeld heeft: waarom het zichzelf zo moeilijk maken? Een start-up runnen, is op zich immers al lastig genoeg. Toch klinkt hij nog altijd even gedreven.

“We vragen ons soms wel eens af hoe een puur commercieel profiel naar ons bedrijf zou kijken. Iets wat we zelf niet zo goed kunnen, omdat wij altijd onze missie en onze maatschappelijke impact voor ogen hebben. Maar we proberen nu in eerste instantie aan te tonen dat ook een circulair bedrijf puur financieel écht kan werken. Alleen al daarmee kunnen we mensen mee krijgen. Dit bedrijf is gestart als een soort schattige case-study naar een innovatief en baanbrekend project. Daarmee krijg je de media al snel en massaal mee, maar dat stadium zijn we nu voorbij. Nu moeten we de schaalbaarheid en haalbaarheid van dat concept aantonen.”

Photographer: Christophe Morre | © MORREC

Besmetten met circulaire gedachtengoed

Mede door de recyclagekost én de soms lastig in te schatten technologische vooruitgang op vlak van recyclage en hergebruik van materialen is een circulaire bril voorlopig nog een stukje duurder in aankoop dan een klassieke bril. In tegenstelling tot wat je zou kunnen verwachten kost het gebruik van gerecycleerde grondstoffen in een productieproces bovendien ook meer.

Door onze samenwerking met grote modelabels proberen we nu ook klanten te bereiken die misschien wel openstaan voor het circulaire verhaal, maar die eerst ook écht overtuigd moeten worden

“Achter het inzamelen, scheiden en zuiveren van die grondstoffen met het oog op nieuwe productie zit uiteraard ook een hele industrie. Dat model moet betaald worden,” legt De Neubourg uit. “Alleen de circulaire productie volstaat anno 2022 ook niet meer als verkoopsargument. Aanvankelijk was dit wel nog het geval, omdat we toen vooral op de early believers mikten. Maar alleen op die kleine groep van overtuigden kan je natuurlijk geen bedrijf bouwen. Door onze samenwerking met grote modelabels proberen we nu ook klanten te bereiken die misschien wel openstaan voor het circulaire verhaal, maar die eerst ook écht overtuigd moeten worden. Zo bereiken we natuurlijk ook een veel groter publiek, en dat is uitdagend op twee niveaus: het geeft ons de kans om sneller te groeien én we kunnen hopelijk veel meer mensen ‘besmetten’ met het circulaire gedachtengoed.”

De voornaamste les die ik en mijn vennoot de voorbije jaren geleerd hebben, is dat we ons soms ook pragmatischer moeten durven op te stellen

“De voornaamste les die ik en mijn vennoot de voorbije jaren geleerd hebben, is dat we ons soms ook pragmatischer moeten durven op te stellen”, aldus De Neubourg. “Het is gewoonweg niet haalbaar om altijd honderd procent volledig duurzaam en circulair te willen werken als je ook een commercieel bedrijf draaiende wil houden. Het vinden van die balans is een continue evenwichtsoefening gebleken, niet enkel voor ons maar net zo goed voor tientallen andere impact start-ups. De oprichters daarvan zijn veelal zéér ideologisch gedreven, maar de commerciële realiteit dwingt je soms om bepaalde pragmatische keuzes te maken. En door af en toe in zee te gaan met klanten die niet volledig circulair willen werken, krijgen we dan weer voldoende zuurstof om met andere klanten net veel verder te gaan en uitgebreid te experimenteren.”

Inspirerend accelereren

Of een honderd procent duurzame bril dan ooit denkbaar is? “Toch wel, puur techisch is dat vandaag zelfs al mogelijk”, antwoordt De Neubourg. “Alleen moeten het hele ecosysteem en de industrie ook volgen, en dat zal nog enkele jaren duren. Voor mij gaat de circulaire transitie hier sowieso te traag, Nederland en de Scandinavische landen staan daarin al een stuk verder. Tegelijk moeten we eerlijk zijn: we beseffen vandaag zelf nog niet hoe een volledig circulaire economie er ooit uit zal zien. Er wordt nu nog volop geëxperimenteerd, maar een aantal grote industrieën hebben de voorbije twee jaar echt wel de omslag gemaakt, en dat stemt me bijzonder hoopvol.”

Voor mij gaat de circulaire transitie hier sowieso te traag, Nederland en de Scandinavische landen staan daarin al een stuk verder

“Met Yuma Labs maken we niet meer dan een accessoire voor heel wat grote modelabels, maar tegelijk helpen we die grote spelers zo wel om al minstens een klein onderdeel van hun productie zo circulair mogelijk te maken. Dat zet die bedrijven op het allerhoogste niveau ook aan het denken over een gelijkaardige omschakeling in andere productieketens. Inspirerend acceleren”, noemt De Neubourg het.