Sara Vermeulen en Jan Beyne, auteurs van ‘De weg naar duurzaam ondernemen’

Duurzaam ondernemen is niet zomaar een hot topic, het is vooral ook een must. De overheid zegt het ons, de wetenschap zegt het ons, en de planeet toont het ons met een sterk veranderend klimaat, steeds meer natuurrampen,... Maar hoe begin je daar in godsnaam aan? In theorie klinkt alles goed, maar welke stappen zet je in de praktijk? Sustainable development experte Sara Vermeulen, oprichtster van Route 2030, en Jan Beyne, onderzoeker en docent aan de Antwerp Management School, hebben hun stappenplan in een boek gegoten. Met ‘De weg naar duurzaam ondernemen’ willen de auteurs aantonen dat iedereen binnen een organisatie met duurzaamheid aan de slag kan. “En dat is uitermate belangrijk, want we hebben ook echt iedereen nodig om het tij te doen keren.”

Met hun boek vullen Vermeulen en Beyne een gat, zeggen ze. “Er zijn al veel boeken geschreven over duurzaamheid en duurzaam ondernemen, maar ofwel gaat het enkel over het klimaat en worden andere aspecten van duurzaamheid niet beschreven, ofwel gaat het erg op in wetenschappelijke details waardoor het een ver-van-ons-bed-show wordt voor de lezer”, vertelt die laatste. “Met ‘De weg naar duurzaam ondernemen’ willen we mensen van elk niveau in een bedrijf, stad, gemeente of andere instelling, tonen dat je makkelijke stappen kan zetten in het duurzaamheidsverhaal.”

Want iedereen binnen een bedrijf moet meedoen, vinden de auteurs. “Heel veel organisaties hebben al een duurzaamheidscoördinator of - manager aangeduid. Dat is zeker niet slecht, maar die persoon is niet de enige die met duurzaamheid dient bezig te zijn. Veel meer mensen moeten hiermee aan de slag gaan en liefst van al nog iedereen”, zegt Sara Vermeulen.

“Heel wat mensen, zeker de millennials, wìllen daar effectief ook aan meewerken. Jammer genoeg ontbreekt het hen vaak aan de juiste handvaten om de eerste stap te zetten. Met ons boek reiken we de lezers die handvaten aan en willen we duidelijk maken dat iedereen - dus niet alleen de duurzaamheidscoördinator - een positieve impact kan maken.”

Sara Vermeulen

SDG’s als leidraad

Er is natuurlijk niet één gouden tip voor duurzaamheid; de weg naar duurzaam ondernemen die een organisatie uiteindelijk kiest, hangt af van de sector, de grootte van de organisatie, enzovoort. Wat wél duidelijk is, is dat duurzaam ondernemen niet alleen over klimaat gaat, maar net over het evenwicht tussen ecologische, sociale en economische belangen. De SDG’s - de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen die door de Verenigde Naties in 2015 werden vastgelegd voor 2030 - zijn de leidraad voor duurzame ondernemers.

Zeventien SDG’s zijn er - gaande van geen armoede meer en ongelijkheid verminderen tot verantwoorde consumptie en productie verzekeren - maar voor het gemak zijn ze samen te vatten in de vijf P’s: People, Planet, Peace, Partnership en Prosperity. “Bij het eerste gaat het over alle mensen met wie je samenwerkt als bedrijf of instelling. Dus niet alleen je werknemers, die zich goed moeten voelen en moeten kunnen floreren in jouw bedrijf, maar ook alle andere mensen in je supply chain. Met andere woorden: van de mensen in je kantoor en de katoenplukker aan de andere kant van de wereld tot je klanten”, legt Vermeulen uit.

“Peace lijkt voor ons dan weer iets logisch, maar daar valt alles onder van letterlijk geen oorlog in de wereld tot sociale vrede, anticorruptie, enzovoort. Want we kunnen ons niet goed ontwikkelen als maatschappij als er geen vrede is.”

“Bij Planet draait het uiteraard om de effecten van een bedrijf op de planeet. Hoe verwerk je afval? Kan je dat verminderen of op een betere manier doen? Kan je aan circulaire economie doen, waarbij je onderdelen of producten hergebruikt om minder grondstoffen aan te spreken?”

“Onder Prosperity valt alles wat te maken heeft met jouw economische invloed. Bevordert je onderneming de welvaart in je omgeving? Hoe kan je met innovaties bijdragen aan duurzaamheid?”

“Maar ook je Partnerships zijn een belangrijk onderdeel van duurzaam ondernemen; heb je een goede band met partners? Kan je hen betrekken bij je duurzaamheidsverhaal?”

Inzicht en dynamiek creëren

Zit je op het kruispunt van al die vijf P’s, dan pas kan je spreken van duurzaam ondernemen, verduidelijkt Vermeulen. “Dat is het goede aan het begrip ‘duurzaam ondernemen’ maar meteen ook het moeilijke: je kan niet zeggen ‘ik ben duurzaam aan het ondernemen’ als je niet bezig bent met het onderdeel ‘People’ of als je bijvoorbeeld niet met anderen wil samenwerken rond duurzaamheid. Je moet stappen zetten in alle vijf domeinen om jezelf een duurzame ondernemer te kunnen noemen.”

En nu slaken heel wat mensen ongetwijfeld een zucht, want die vijf P’s samenbrengen en daarin acties ondernemen, klinkt als onbegonnen werk. “Maar dat is het helemaal niet”, zegt Beyne. “De eerste stap naar duurzaam ondernemen is om inzicht te creëren. Daar begint ons boek ook mee, want zonder je de vraag te stellen wat duurzaamheid voor jouw organisatie kan zijn, heb je geen houvast om eraan te beginnen. Wat is je positie in de maatschappij? Hoe creëer je waarde? Op welke manier kan je impact maken, afhankelijk van je corebusiness? Het zijn belangrijke vragen om te stellen.”

Want duurzaamheid is niet gewoon een randactiviteit of een soort van bezigheidstherapie, benadrukt Beyne. “Het moet de kernactiviteit van elke organisatie worden. Je moet het meenemen in je strategie, in je toekomstplannen. Waar ga je als organisatie naartoe? Waar sta je in 2030, 2050? En hoe creëer je de dynamiek in je organisatie om er te geraken? Met andere woorden: hoe ga je in dialoog met stakeholders om duurzame doelstellingen te bereiken?”

Jan Beyne

De grootste uitdagingen

Wie waarde wil creëren en een positieve impact maken, kan dat pas als je weet wat stakeholders belangrijk vinden. “Je kan als waterzuiveringsbedrijf veel energie steken in minder papier printen, maar daar gaan je stakeholders waarschijnlijk niet wakker van liggen”, geeft Vermeulen als voorbeeld. “Wél zullen ze wakker liggen van waterschaarste in droge maanden, bijvoorbeeld. Daarover praten met je stakeholders zal ervoor zorgen dat verandermanagement vlotter gaat. Het is een proces dat vooral samen moet aangepakt worden.”

De ene heeft moeite om met zijn stakeholders in dialoog te gaan, een ander vindt het dan weer moeilijk om een nieuw businessmodel, zoals circulaire economie, te omarmen

Ligt in dat change management voor bedrijven de grootste uitdaging van duurzaam ondernemen? Voor sommige bedrijven wel, merken Vermeulen en Beyne, maar de uitdagingen hangen erg af van sector tot sector, zo luidt het. “De ene heeft moeite om met zijn stakeholders in dialoog te gaan, een ander vindt het dan weer moeilijk om een nieuw businessmodel, zoals circulaire economie, te omarmen. In ons boek komen verschillende cases aan bod van bedrijven waar we mee samengewerkt hebben en die vertellen wàt hun uitdaging was en hoe ze het hebben aangepakt.”

Men vergeeft niet snel

Dat het niet eenvoudig is om een duurzaam pad te kiezen en tegelijk blijven geld te verdienen, weten de auteurs ook wel. “We zitten natuurlijk nog altijd in een kapitalistisch systeem; een bedrijf moet uiteraard nog winsten kunnen boeken, ook met duurzaam ondernemen. Het is een belangrijk onderdeel in onze maatschappij en dus ook in ons boek. Voor sommige organisatie betekent dat dat ze echt wel out of the box moeten denken en hun businessmodel zullen moeten omkeren.”

Maar ook in duurzaam ondernemen vallen voordelen te rapen, benadrukken Vermeulen en Beyne graag. “Er komt een generatie consumenten aan voor wie duurzame producten belangrijk zijn dan ooit, maar ook sollicitanten letten al vaker op hoe duurzaam een bedrijf is. Sjoemelsoftware in je wagens steken of een armtierige fabriek in Azië die instort, zal niet zo rap meer vergeven worden door je doelpubliek. Je reputatie wordt dus erg belangrijk; het kan je business opleveren. Wetende dat de concurrentie op de loer ligt en er een war on talent gaande is, wordt duurzaam ondernemen wel heel cruciaal op business vlak.”

Maar wie de voordelen ervan wilt rapen, zal op lange termijn moeten beginnen denken. “Veel CEO’s, burgemeesters of ministers denken op korte termijn omdat ze zelf maar drie tot zes jaar zetelen en enkel denken aan hoe ze in die korte periode iets kunnen teweegbrengen”, kaart Beyne aan. “Maar als je een businessmodel moet herontwerpen of je wilt klimaatneutraal worden, dan gaat dat over een veel langere periode. Duurzaamheid is een verhaal voor de lange termijn.”

Decennium van de actie

We moeten met z’n allen dus nog een serieus tandje bijsteken om de SDG’s tegen 2030 te bereiken, maar Sara Vermeulen blijft positief. “Ik denk dat ik deze job niet zou kunnen doen als ik niet positief probeer te blijven en zou zeggen dat het allemaal te laat is”, lacht ze. “Ik hoop nog steeds dat mijn bureau Route 2030 tegen 2030 niet meer nodig is en ik de deuren mag sluiten omdat elk bedrijf op goede koers zit wat duurzaam ondernemen betreft. Maar we zijn er zeker nog niet. Dit is het decennium van de actie. De eerste vijf jaar hebben we veel gepraat en gesensibiliseerd, de komende vijf jaar moeten we vooral doen.”

De eerste vijf jaar hebben we veel gepraat en gesensibiliseerd, de komende vijf jaar moeten we vooral doen

Het is vooral daarom dat Beyne en Vermeulen van ‘De weg naar duurzaam ondernemen’ eigenlijk een doe-boek hebben gemaakt. “Via concrete voorbeelden en reflectievragen willen we mensen kritischer doen nadenken, een duurzame mindset meegeven en actie laten ondernemen. We geven ook workshops om bedrijven hierin te begeleiden, zodat het heel praktisch wordt”, zegt Beyne.

Vermeulen pikt in: “Zo zien ze ook dat ze met kleine stappen al heel wat kunnen bereiken. Want bedrijven moeten niet van de eerste keer alles goed doen. We zijn allemaal maar mensen, dus het kan niet 100% perfect zijn. Maar elke stap in de goede richting is een belangrijke stap.”