Deze Vlaming wil 100 miljoen kilo plastic uit rivieren halen: “Eigenlijk doen we wat elke start-up doet: zoeken naar manieren om onze aanpak schaalbaar te maken”

Thomas de Groote, bezieler van River Cleanup

Eén miljoen kilogram: zoveel plastic ruimde de Belgische ngo River Cleanup al op naast en in rivieren. Voor oprichter Thomas de Groote is die mijlpaal slechts een tussenstap: tegen 2025 wil hij 100 miljoen kilo rivierplastic opgeruimd hebben. “Je hebt altijd twee opties: iets doen of niets doen. Zo simpel is het. Ik ben er rotsvast van overtuigd dat je meer mensen, bedrijven en overheden in beweging krijgt door wél iets te doen. Dit is mijn ‘going to Mars’. Elon Musk is daar ook nog lang niet, maar hij schuift wel elke dag een klein beetje op in de richting van zijn ultieme doel.”

De Groote lanceerde River Cleanup in 2017. Hij vertelt hoe op dat idee is gekomen. “Mijn zus had me uitgedaagd voor een 10 Minutes Challenge. Ik moest tien dagen lang elke tien minuten zwerfvuil opruimen op straat, en daar een video van maken voor de sociale media. Zonder overdrijven: die 10 minuten hebben mijn leven helemaal overhoop gegooid.”

“Ken je die uitdrukking ‘Once you see it, you can’t unsee it’? Wel, zo is het bij mij gegaan. Voordien viel al dat zwerfvuil mij amper op, en plots zag ik het overal. Ook na die tien dagen ben ik het blijven opruimen. Soms alleen, soms met anderen, in bepaalde gevallen kreeg ik wel 100 mensen mee. Ik had een goeie job waar ik heel content mee was, ik hield me bezig met change en transformation in de gezondheidssector. Maar ik wist: dit probleem is zo immens, dat ik het mee wil helpen oplossen!”

Globaal probleem

Voor de job van zijn vrouw verhuisde Thomas de Groote mee naar Düsseldorf waar hij samen met een lokale organisatie de eerste Rhine Cleanup lanceerde. “Het doel was om 9 cleanups te houden in drie verschillende landen waar de Rijn door loopt. Uiteindelijk deden er 10.000 mensen mee en hadden we op meer dan vijftig plekken grote opruimacties. De Duitsers hadden een meer lokale focus en wilden enkel de Rijn aanpakken. Ik zag het echter veel groter: de plasticsoep is immers een globaal probleem, dat we wereldwijd moeten oplossen.”

Elk jaar belandt er 11 miljard kilo plastic in de oceanen, zegt de Groote. “Als we daar een einde aan willen maken, dan moeten we beginnen bij de rivieren die al dat plastic naar de oceaan doen drijven. Ik stelde op Instagram vast dat de naam River Cleanup nog vrij was, dus heb die dan maar geregistreerd en de trein was vertrokken.”

“Het was niet echt gepland, maar er begonnen meer en meer puzzelstukjes in elkaar te vallen. Ik botste op organisaties die overal in de wereld dezelfde missie deelden. We sloten ons aan bij World Cleanup Day, maar met één dag per jaar zouden we er niet komen. We moesten méér doen!”

Iets doen of niets doen?

River Cleanup werkt aan drie grote pijlers, legt de oprichter uit: bedrijven en overheden helpen transformeren, de grote massa sensibiliseren en in beweging krijgen, en de hand zelf aan de ploeg slaan en opruimacties organiseren. “Ik weet ook wel dat wij op ons eentje het plastic niet uit de oceaan gaan halen”, aldus de Groote. “En ja, het is behoorlijk frustrerend dat je honderden kilo’s plastic uit een rivier haalt en de week nadien op dezelfde plek opnieuw een massa blikjes en flessen ziet drijven.”

“Maar dan heb je twee opties: niets doen of iets doen. Zo simpel is het. Nu lijkt het soms alsof je alleen iets kan doen voor de planeet door iets niét te doen: geen vlees eten, niet met het vliegtuig op vakantie gaan, niet met de auto rijden,… Natuurlijk maakt dat een verschil, ik doe ook mijn best om mijn eigen ecologische voetafdruk te verkleinen. Maar ik ben er tegelijk rotsvast van overtuigd dat je meer mensen in beweging krijgt door wél iets te doen.”

“Met onze acties willen we in de eerste plaats zoveel mogelijk mensen wakker schudden. Ik merk dat zeker de nieuwe generatie veel bewuster omgaat met de planeet en de nodige druk uitoefent op bedrijven en overheden. Je betaalt vandaag bij de bakker voor een plastic wegwerpzakje, in de supermarkt steek je je groenten in een papieren zak, verpakkingsvrije winkels zijn niet meer alleen voor geitenwollensokkendragers. Is het genoeg? Nee. Gaat het snel genoeg? Ook niet, maar er zit wel beweging in, en dat is toch al iets.”

Ook al is hij dag in, dag uit bezig met de strijd tegen wegwerpplastic, toch slaagt de bezieler van River Cleanup er zelf ook niet in om helemaal plasticvrij of zero waste te leven. “Nog niet”, benadrukt hij. “Wat zou ik dan van anderen verwachten dat ze heiliger zijn dan de paus. De weg van A naar B is geen rechte lijn, we geraken daar met vallen en opstaan. Er is geen heilige graal, er bestaat geen toveroplossing. Anders was die al al lang gebruikt.”

Hete adem van start-ups en scale-ups

Bedrijven zijn een belangrijke partner voor River Cleanup. Daar gingen intern lange discussies aan vooraf, zegt de Groote. “Er valt zeker iets te zeggen voor een activistische aanpak om bedrijven en overheden op te jagen. Maar wij hebben geoordeeld dat het geen zin heeft om met getrokken messen tegenover elkaar te staan. We gaan het hoe dan ook samen moeten doen.”

“Coca-Cola sponsort onze River Skimmer, een soort van stofzuiger die plastic opruimt. Hadden we dan moeten zeggen: ‘Nee, we willen jullie geld niet, alleen Patagonia mag ons sponsoren?’ Misschien ben ik naïef, maar ik stel vast dat die grote spelers zelf ook beseffen dat het zo niet verder kan. Niet alleen hun klanten zetten hen onder druk om het anders aan te pakken, ze gaan ook de hete adem van start-ups en scale-ups voelen die vanaf dag één op een andere, meer duurzame manier werken.”

River Cleanup wil samenwerken met elk bedrijf dat een concreet plan heeft om het gebruik van wegwerpplastic af te bouwen, stelt de Groote. “Net voor we in zee gingen met Delhaize, barstte een stormpje los rond de Lego-actie van de supermarktketen. Klanten konden Legoblokjes sparen, maar die zaten elk apart verpakt in plastic. We hadden toen de samenwerking meteen kunnen opblazen. Maar we zagen dat de terechte kritiek op die actie voor Delhaize net een reden was om een versnelling hoger te schakelen in het afbouwen van plastic.”

Opruimen van plastic schaalbaar maken

Bovenop een mentaliteitsverandering bij consumenten, overheden en bedrijven verwacht hij ook veel heil van innovatie en technologie. “We hebben de voorbije jaren verschillende technologische oplossingen getest om plastic uit rivieren te halen, zoals drijvende stofzuigers. Dat waren niet allemaal succesverhalen, er is nog flink wat werk om de technologie op punt te krijgen.”

“Anderzijds geloof ik heel sterk in de combinatie van mens en technologie. Wij hebben allemaal maar twee handen. Als we technologie ontwikkelen die in één klap heel grote hoeveelheden plastic kan opruimen, dan kunnen we veel sneller gaan. Eigenlijk doen we met River Cleanup wat elke start-up doet: zoeken naar manieren om onze aanpak schaalbaar te maken.”

“De afweging die je dan moet maken, is of je die technologie dichtbij huis inzet of in Azië, waar het plasticprobleem en dus ook de vangst nog veel groter is dan hier. We werken in verschillende stappen, samen met lokale partners. In Indonesië installeren we bijvoorbeeld barrières die alle plastic in de rivier tegenhouden. Dan is het nog niet verwijderd, maar verzamel je het wel op één plek om het daar op te ruimen. Hier in Gent experimenteren we ondertussen met een systeem in het water dat continu plastic dat passeert naar binnen zuigt.”

“Een ander vraagstuk is of we niet nog meer moeten inzetten op technologie vroeger in de keten, technologie die eerst en vooral helpt vermijden dat plastic in de rivier terechtkomt. In mijn vorig leven was ik heel veel bezig met lean werken, de aanpak die Toyota heeft uitgevonden en geperfectioneerd. Eén van de belangrijkste principes van lean is dat het veel gemakkelijker en goedkoper is om fouten te vermijden dan om ze te herstellen.”

Ondernemerschap pur sang

Zijn ultieme droom? Heel simpel, aldus de Groote, namelijk die 11 miljard kilo plastic in de oceaan stoppen. “Tegen 2025 willen we met River Cleanup 100 miljoen kilogram rivierplastic opruimen. Maar we gaan verder dan opruimen alleen! Elk stukje plastic dat niet gebruikt wordt, kan ook nooit in de rivieren terechtkomen. Daarom werken we aan gedragsverandering bij mensen en transformatie bij bedrijven. En daar hebben we meer mensen voor nodig, meer technologie, meer middelen en moeten we ook groeien als onderneming.”

“Groei en ondernemerschap zijn voor mij geen vieze woorden! Integendeel. Als je op grote schaal impact wil hebben, moet je de zaken ook als een echte ondernemer aanpakken. River Cleanup is entrepreneurship pur sang! Als sommige bedrijven schatrijk mogen worden door de planeet om zeep te helpen, mag je toch ook een duurzame onderneming uitbouwen terwijl je de planeet probeert te redden?”

“Dit ondernemersverhaal is een beetje mijn ‘going to Mars’. Elon Musk is er ook nog lang niet, maar hij schuift wel steeds meer op in de richting van die ene grote droom. Dat gevoel heb ik ook. Ik weet ook niet altijd hoe, maar het doel komt beetje bij beetje dichterbij. Als ik op mijn 90ste in mijn zetel in het rusthuis zit, wil ik kunnen terugblikken en kunnen zeggen dat ik er alles aan gedaan heb om mensen in beweging te krijgen”, lacht de Groote.