The future is digital: Zaïna De Beer over NFT’s, de juridische valkuilen en het immense potentieel voor kunstenaars en creatives

NFT’s are here to stay. Non-fungible tokens zoals de Bored Ape Yacht Club werden in een mum van tijd razend populair en … brachten veel geld in het laatje. En hoewel de technologie veelbelovend is, creëert het ook juridische valkuilen voor creatives en kunstenaars. Zaïna De Beer, juriste in intellectueel eigendomsrecht, kunstenares en founder van Alpha Legal Creatives, pioniert in België als experte in dit onontgonnen gebied. “Ik wil zoveel mogelijk ondernemers, creatives en kunstenaars helpen om hun werken ook in de digitale wereld te beschermen en plagiaat te voorkomen.”

Artieste en juriste

Kunst en recht liggen De Beer nauw aan het hart. “Ik ben zelf beeldend kunstenaar”, steekt ze van wal. “Het is mijn passie en missie om op te komen voor artiesten en creatieve geesten. Doorgaans zijn die niet snel geneigd om juridisch advies in te winnen. Bovendien lijken advocaten vaak moeilijk benaderbaar en duur, wat die stap nog vergroot. Ik geef hen dat juridische advies aan gunstige tarieven en bescherm hen tegen plagiaat.”

Wat ze dan precies doet? “Het intellectueel eigendomsrecht omvat eigenlijk alles wat niet tastbaar is. Denk maar aan auteursrechten, trademarks, designs en ideeën. Die bescherm ik.” Al reikt haar dienstverlening nog verder. “Ik wil ondernemers helpen hun merk op de kaart te zetten tout court. Daarom werk ik samen met andere creatieve experten in hun vak zoals webdesigners en copywriters. Dat is wat Alpha Legal Creatives zo uniek maakt.”

Auteursrechten, trademarks en designs

De Beer buigt zich dus vooral over het auteursrecht, trademarks en designs. “Een auteursrecht is het recht dat de maker op een origineel creatief werk heeft”, legt ze uit. “Ik zie dat heel breed. Niet alleen schilderijen, beeldhouwwerken of literaire werken vallen daaronder, ook een bord op restaurant dat uitzonderlijk mooi werd gedecoreerd. Dat vind ik evenzeer kunst.” De maker van een origineel werk heeft dus rechten op wat hij ontwerpt. “Die blijven gelden tot 70 jaar na zijn overlijden. Daarna wordt het werk deel van het publiekelijk domein en mag iedereen er gebruik van maken”, aldus De Beer.

Voor trademarks en designs ligt het iets anders. Daarvoor moet je als ondernemer of artiest betalen. “Wil je ervoor zorgen dat mensen je merknaam of logo niet zonder toestemming kunnen gebruiken? Dan betaal je voor die exclusieve rechten”, vertelt De Beer. “Zo is een trademark geldig voor 10 jaar, wat je nadien kan verlengen. Een design is 5 jaar geldig met een maximum van 25 jaar. Vergelijk het met een Dyson-stofzuiger: de technologie valt onder het octrooi, de kenmerkende slanke vorm is het design en de naam ‘Dyson’ valt onder het trademark.”

Kunst 2.0

Na kunst as we know it, verscheen er een nieuwe vorm ten tonele: NFT’s. “Dat staat voor non-fungible token, wat zoveel wil zeggen als niet-vervangbare of originele jeton”, verduidelijkt De Beer. Om te begrijpen vanwaar deze digitale trend komt, moeten we terug in de tijd.

“Je kan het internet onderverdelen in 3 tijdperken: web 1, web 2 en web 3”, klinkt het. “In de jaren 80 en 90 zaten we in web 1, waar de focus vooral lag op lezen: je surfte naar een website, las die en klaar. In de jaren 2000 evolueerden we naar web 2. Daar lag de focus niet meer alleen op reading, maar ook op interactie en content creëren. De opkomst van sociale media zoals Facebook is daar een mooi voorbeeld van. Sinds enkele maanden zitten we in web 3. Dat wordt gekenmerkt door 3 dingen: ownership, decentralisatie en participation.”

Community-denken

Laat die eigenschappen nu ook de fundamenten van NFT’s zijn. “Door een NFT te kopen word jij eigenaar van een digitaal certificaat, namelijk de unieke sourcecode van een item”, legt De Beer uit. “Dat item kan eender wat zijn: nu is het vooral kunst, maar er worden ondertussen zelfs films, scenario’s en handtassen gemaakt en digitaal verkocht.”

“De software die erachter zit, is gedecentraliseerd en dus van iedereen en tegelijk van niemand” gaat ze verder. “Je item komt namelijk op een marktplaats zoals OpenSea of Rarible op de blockchain terecht: een gedecentraliseerde database waarin je elke trace van je NFT terugvindt. Zo weet je bijvoorbeeld wie de eerste maker was en wie de NFT daarna overkocht.”

Participation is de derde pijler van NFT’s. “De community speelt een cruciale rol. De waarde van je NFT wordt niet alleen bepaald door het algoritme dat kijkt naar het aantal - unieke - traits van je NFT, maar vooral door de gemeenschap die errond hangt”, weet De Beer te vertellen. “Die schaarste die erdoor gecreëerd wordt, is uniek. En ook: fans van over de hele wereld komen zo met elkaar in contact. Als part of the tribe bepaal jij mee hoeveel de NFT waard is. Als artiest kan je zo ook je eigen internationale community uitbouwen.”

Het community-denken gaat nog veel verder. “Je kan utilities aan NFT’s koppelen. Dat zijn exclusieve voordelen die je krijgt als je die bepaalde NFT koopt. Stel, je koopt een NFT van Tarantino, dan krijg je bijvoorbeeld een 1-op-1 met hem en mag je mee brainstormen over zijn nieuwste film. Of je krijgt toegang tot een of ander VIP-feestje, bijvoorbeeld. Je wordt er met andere woorden bij betrokken”, vertelt De Beer enthousiast. “They came for the money but stayed for the community, hoor je wel eens. Ik vind dat mooi, want NFT’s zijn niet alleen een investering, ze bieden creatives op artistiek vlak de kans om wereldwijd bekend te worden.”

Juridische valkuilen

De wereld wordt voor creatives en kunstenaars dan wel veel groter, NFT’s brengen ook enkele valkuilen met zich mee. “Dat begint al bij het uploaden van een NFT naar de blockchain, ofwel minten”, legt De Beer uit. “Is de uploader wel de maker van het werk? Upload jij een NFT van een kunstenaar zonder zijn toestemming? Dan pleeg je eigenlijk plagiaat. Je stelt een werk dat niet van jou is te koop onder jouw naam.”

En dat is niet de enige mogelijke inbreuk op het auteursrecht. “Als jij een NFT koopt, ben je wel de digitale eigenaar van de unieke code, maar niet van de kunst op zich”, klinkt het. “Het auteursrecht gaat niet automatisch over naar jou, tenzij de maker van het werk zijn rechten overmaakt.”

Een tweede, prangender probleem, is de achterblijvende wetgeving. “De NFT-wereld evolueert zo snel dat het recht achterophinkt”, oppert De Beer stellig. Dat zorgt nu al voor juridische problemen. “Zo creëerde de kunstenaar Mason Rothschild de MetaBirkin en de Baby Birkin: NFT’s gebaseerd op de iconische Hermès-tas in een teddystofje. Een doorn in het oog van Hermès. Zij hebben het trademark en het copyright op die tas en vinden dat Rothschild meelift op hun succes. Rothschild daarentegen zegt dat hij geen inbreuk pleegt en hij freedom of art heeft.”

De beslissing van de rechter? “Dat wordt afwachten”, antwoordt De Beer. “Die zou kunnen opperen dat je je als merk maar moest beschermen. Maar hoe kan je je beschermen tegen iets wat tot dan toe nog niet bestond?”

Een internationale community en gedecentraliseerde software: zou een internationale wetgeving dan de oplossing kunnen zijn? “Dat zou handig zijn”, klinkt het. “Al wordt dat een werk van lange adem. We proberen al jaren het copyright te harmoniseren en dat is nog steeds niet gelukt. Het is ook maar de vraag of landen zoals China, Japan en Amerika daarvoor openstaan.”

Dag nostalgie

Ook de filmwereld pikt heel voorzichtig in op de trend. “Nu je zelfs NFT’s met 90 minuten aan film kan maken, zijn regisseurs zoals Tarantino sceptisch. Ze zijn bang dat bioscopen binnen dit en 10 jaar uitgestorven zullen zijn omdat mensen geen zin meer hebben om 3 uur neer te zitten voor een film”, vertelt De Beer. “Where’s the nostalgia in that, zei Tarantino letterlijk. Ook de omgekeerde werking van NFT’s baart hen zorgen. Waarom zou je eerst een community moeten creëren die je dan betrekt bij het creatieproces van je kunstwerk in plaats van andersom?”

Al proberen filmmakers de nieuwe realiteit ook te omarmen. “Zo werd Tarantino’s eerste NFT, de ‘Royale with Cheese’ uit Pulp Fiction, onlangs verkocht voor 1,1 miljoen dollar”, deelt De Beer. “Hij wilde ook zijn handgeschreven script van Pulp Fiction in een NFT gieten, tot het productiehuis Miramax daar een stokje voor stak. In 1993 hadden Tarantino en Miramax namelijk een overeenkomst rond Pulp Fiction getekend. Daarin stond dat de regisseur het recht had om dingen te publiceren, al opperde Miramax dat dat niet voor NFT’s gold. Je begrijpt, in 1993 was er nog geen sprake van NFT’s. De vraag is hoe de rechter daarmee omspringt.”

The future is digital

“Ik denk dat dit een wake-upcall is”, stelt Beer. “Niet alleen voor de grote spelers, maar ook voor kleinere kunstenaars, creatives en ondernemers. “En ja zelfs voor rechters en advocaten zoals ik: ook wij moeten ons erin verdiepen.”

“The future is digital. Als artiest mag je je ogen niet sluiten en zeggen: ik doe hier niet aan mee. Dit is het moment om nieuwsgierig te zijn en te beseffen dat NFT’s geen voorbijgaande trend zijn, wel een tool om je bekendheid te vergroten”, voegt ze eraan toe. “Beetje bij beetje wordt ons huidige leven overgebracht naar de digitale space. Het vraagt aanpassingsvermogen, dat wel. Al zijn wij millennials daar gelukkig sterk in omdat wij altijd al met één been in de analoge wereld en met het andere in de digitale wereld hebben gestaan.”

“Het is tijd dat kunstenaars beseffen dat ze business aan het doen zijn. En dat ze die zowel offline als online moeten beschermen”, oppert De Beer. “Daar wil ik met Alpha Legal Creatives de extra meerwaarde betekenen. Het is als juriste aan mij om mee te evolueren en om nog meer awareness te creëren. Ik brainstorm en denk met mijn klanten mee op de korte en de middellange termijn. Ja, je hebt nu misschien een juwelenwinkel. Maar misschien wil je ooit een webshop starten? Of wil je in het buitenland verkopen? Of wil je ze in NFT’s gieten? Dat zijn dingen waarover je nú moet nadenken als we je merk registreren. Zo vermijd je dat je in de toekomst in - digitale - problemen komt.”

Voor wie zich in NFT’s wil verdiepen, heeft Zaïna De Beer nog een laatste tip. “Ga op onderzoek uit. Bezoek digitale marktplaatsen zoals OpenSea en Rarible, verdiep je in de valuta en wees voorzichtig als je een NFT koopt. Je zou niet de eerste zijn die gehackt wordt of die een waardeloze printscreen koopt. En vooral: geef geen geld uit dat je eigenlijk niet hebt.”